آیا عملیات نظامی اسرائیل در رفح می‌تواند بر پیمان صلح بین اسرائیل و مصر تاثیر بگذارد؟

با این حال، یک منبع بلندپایه در دولت مصر به شبکه خبری نیمه رسمی القاهره گفت که مصر از نزدیک وضعیت رفح را دنبال می‌کند و آماده برخورد با هر نوع تحولی است. او جزئیات بیشتری ارائه نکرد.

مفاد اصلی معاهده چیست؟

اسرائیل و مصر چند بار علیه یکدیگر جنگیده‌اند که آخرین بار آن در سال ۱۹۷۳ بوده است.

در اواخر دهه ۱۹۷۰، با میانجیگری ایالات متحده یک توافق صلح بین دو کشور منعقد شد که به برقراری روابط عادی و محدودیت حضور نظامی دو طرف در مرز با یکدیگر انجامید.

پروتکل ضمیمه قرارداد ۱۹۷۹ همچنین مرزهای دو کشور را مشخص و به چهار منطقه اصلی تقسیم کرد.

سه منطقه در شبه جزیره سینا در مصر و چهارمی در داخل اسرائیل واقع شده است که منطقه D نامیده می‌شود.

منطقه D

این معاهده اجازه حضور یک نیروی نظامی محدود اسرائیلی را در منطقه D داده است. این نیرو شامل چهار گردان پیاده با حداکثر ۴۰۰۰ نفر، استحکامات میدانی محدود و همچنین ناظران سازمان ملل متحد است.

بر اساس این معاهده، نیروهای اسرائیلی در این منطقه نباید به تانک، توپخانه یا موشک ضد هوایی بجز موشک‌های انفرادی زمین به هوا مجهز باشند.

منطقه D تا عمق ۲.۵ کیلومتری داخل مرز اسرائیل با مصر امتداد دارد و به گفته سمیر راغب، رئیس بنیاد تحقیقات راهبردی عرب که مقر آن در قاهره است، مرز مشترک شامل مرز نوار غزه و مصر هم می‌شود.

نیروهای اسرائیلی تا زمان عقب نشینی یک جانبه از نوار غزه در سال ۲۰۰۵، کنترل مرز غزه با مصر را در دست داشتند که از جمله شامل منطقه ۱۴ کیلومتری در مجاورت منطقه مرز مصر معروف به کریدور فیلادلفی (یا محور صلاح الدین) است.

اسرائیل بعدا پروتکلی را با مصر به نام پروتکل فیلادلفی امضا کرد که به پیمان صلح منضم شد.

این پروتکل به مصر اجازه داده است تا نیرویی شامل تا ۷۵۰ نفر را در منطقه‌ای به نام منطقه C در امتداد مرز خود با غزه و در کنار منطقه D مستقر کند.

این نیروی نظامی یک واحد ارتشی نیست بلکه از نفرات پلیس تشکیل یافته و ماموریت آن مبارزه با تروریسم و نفوذ فرامرزی تروریستی است.

قرارداد اولیه صلح در سال ۱۹۷۹ مانع از استقرار نیرو نظامی مصر در منطقه C بود و مسئولیت امنیتی در آنجا را به نیروهای چند ملیتی، ناظران و اعضای پلیس غیرنظامی مصر مسلح به سلاح‌های سبک محدود می‌کرد.

اما ضمیمه یک معاهده صلح امکان اصلاح قراردادهای امنیتی را بنا به درخواست یکی از طرفین و با موافقت آنها فراهم کرده است.

در سال ۲۰۲۱، مصر و اسرائیل از توافقی برای تقویت حضور نظامی مصر در منطقه C و استقرار تانک، خودروهای زرهی و نفربر برای مبارزه با تروریسم و مقابله با خطر نفوذ نفرات جنگجویان داعش به شمال صحرای سینا خبر دادند.

«عملیات رفح می‌تواند ناقض معاهده باشد»

دکتر ایمن سلامه، استاد حقوق بین‌الملل و عضو شورای امور خارجی مصر، می‌گوید که اسرائیل حق ندارد بدون اجازه مصر، نظامیان بیشتری را در منطقه D مستقر کند ولو اینکه این اقدام برای حفاظت از امنیت ملی دو کشور ضروری باشد.

دکتر سلامه می‌افزاید: «استقرار نیروهای نظامی اسرائیل در مرزهای بین‌المللی با مصر، حتی بدون بروز درگیری یا عملیات نظامی، باید ناقض مفاد توافقنامه صلح و پیوست‌های امنیتی آن تلقی شود.»

به گفته او، چنین اقدامی به منزله «اقدام خصمانه» است که امنیت ملی مصر را تهدید می‌کند.

او گفته است که در شرایط استثنایی یا تحمیلی که به منزله تهدیدی برای امنیت ملی مصر تلقی شود، این کشور حق دارد توافق صلح با اسرائیل را بازنگری یا تعلیق کند.

این نظر مبتنی بر کنوانسیون وین در مورد حقوق ناظر بر معاهدات بین کشورها مصوب سال ۱۹۶۹ است که به هر یک از طرف‌های معاهده اجازه می‌دهد در صورت تهدید مستقیم حاکمیت ملی یا استقلال خود، معاهده با طرف مقابل را به طور کلی یا جزئی لغو یا اجرای آن را متوقف کند.

مصر اظهارات مقامات بلندپایه دولت اسرائیل در مورد قصد آن کشور برای آغاز عملیات نظامی در شهر رفح را غیرقابل قبول خوانده و نسبت به «عواقب جدی» چنین اقدامی هشدار داده است.

این اخطار به موازات افزایش هشدارهای بین‌المللی از جمله از سوی کشورهای عرب در مورد «وضعیت فاجعه‌بار در غزه» در صورت اجرای طرح عملیات نظامی اسرائیل در رفح داده شده است.

مصر نگران آن است که در صورت بدتر شدن اوضاع در این شهر، که در حاضر هم حدود ۱.۴ میلیون فلسطینی در آن حضور دارند، هزاران فلسطینی از مرز غزه عبور کنند و وارد مصر شوند.

دیدگاه متفاوت در اسرائیل

یوهان تزورف، پژوهشگر ارشد موسسه مطالعات امنیت ملی در اسرائیل، می‌گوید که معاهده صلح مصر و اسرائیل، اسرائیل را از حق دفاع از امنیت خود و امنیت مرزهایش منع نکرده است.

وی بر اهمیت این معاهده برای هر دو کشور تاکید می‌کند و نگرانی مصر در مورد تبعات عملیات نظامی احتمالی اسرائیل در داخل رفح را کم اهمیت می‌داند. به گفته او، اسرائیل برای هماهنگی با مصر در مورد این موضوع تماس و تبادل نظر دارد.

انتظار می‌رود مصر میزبان دور دیگری از مذاکراتی باشد که ویلیام برنز، رئیس سازمان مرکزی اطلاعات آمریکا – سیا – و یک هیئت امنیتی بلندپایه اسرائیلی در آن حضور دارند.

موضوع این نشست گفتگو درباره طرح‌های اسرائیل برای عملیات احتمالی در رفح است.

به گزارش رسانه‌ها، آنها همچنین آخرین تحولات در مذاکره آتش‌بس در غزه برای مبادله گروگان‌ها وزندانیان اسرائیلی و حماس را مورد بررسی قرار خواهند داد.

هماهنگی مصر و اسرائیل؟

مصر بارها وجود هرگونه هماهنگی بین مصر و اسرائیل بر سر عملیات نظامی جاری در نوار غزه به ویژه در کریدور فیلادلفی یا منطقه D را تکذیب کرده است.

در هفته‌های اخیر، اختلافاتی بین مصر و اسرائیل ظاهر شد، زیرا مقامات اسرائیلی از احتمال عملیات نظامی در رفح و کنترل کریدور فیلادلفی خبر دادند و قاهره را به ناتوانی در جلوگیری از قاچاق تسلیحات به غزه برای استفاده حماس متهم کردند.

مصر این اتهامات را رد کرده و بر توانایی خود برای کنترل کامل مرزهایش تاکید نهاد است. مصر همچنین نظر اسرائیل در مورد وجود تونل‌های مرزی و قاچاق مواد منفجر، سلاح و قطعات اسلحه از مرز مصر به داخل نوارغزه را مردود دانسته است.

دولت مصر همچنین نسبت به آنچه که «تلاش های اسرائیل برای مشروعیت بخشیدن به اشغال کریدور فیلادلفی» توصیف کرده، هشدار داده و اشاره کرده است که چنین اقدامی باعث «آسیب جدی به روابط بین دو کشور» خواهد شد.