ناسا قصد دارد در چهارچوب برنامههایی بلندپروازانه، اولین زن و فرد رنگین پوست را تا پایان سال ۲۰۲۵ میلادی به روی ماه فرود آورد و تیمی از فضانوردان را نیز در دهه ۲۰۳۰ میلادی برای ماموریتی یک و نیم ساله رهسپار مریخ کند.
ناسا از هم اکنون برای اطمینان از ایمنی این سفرها، همکاریهایی را با شرکتهای خصوصی از جمله اسپیسایکس آغاز کرده تا آنها جنبههای فنی و انسانی این سفرها را با دقت بررسی کنند و برای کار و زندگی مفید و لذتبخش این افراد در مکانی بسیار دور از کرۀ خاکی، تمام تدابیر لازم را بیندیشند.
اما به نظر میرسد که در جریان این مطالعات، موضوعات مرتبط با واقعیتهای جنسی و بحث صمیمیت در فضا نادیده گرفته شده است.
به همین دلیل سه پژوهشگر در کانادا به نامهای سیمون دوبه (متخصص در روانشناسی جنسیت انسانی، رباتیک و جنسیت شناسی فضایی در دانشگاه کنکوردیا)، جودیت لاپیر (استاد دانشکده علوم پرستاری در دانشگاه لاوال) و ماریا سانتاگویدا (دانشجوی دکترای روانشناسی در دانشگاه کنکوردیا) در مقالهای که بطور مشترک نوشته و منتشر کردهاند، به این موضوع پرداختهاند.
آنها در این مقاله میپرسند که انسانها چگونه میتوانند برای مدت طولانی در شرایط منزوی و بشدت محدود فضاپیماها و سایر سیارات زندگی کنند؟ در چنین شرایطی افراد چگونه عاشق شدن، رابطه جنسی همچنین شروع و پایان روابط خود را مدیریت خواهند کرد؟ مردم چگونه با استرس، انتخاب محدود شرکای صمیمی و مسائل مربوط به رضایت در ارتباط برخورد خواهند کرد و چگونه میتوان در فضا از آزار و اذیت یا تجاوز جنسی جلوگیری یا به آن رسیدگی کرد؟
نویسندگان این مقاله سپس با اشاره به جنبش MeToo که در سال ۲۰۱۷ میلادی پدیدار شد و به سرعت گسترهای جهانی پیدا کرد، استدلال میکنند که زمان برنامهریزی برای آیندۀ جنبش MeToo آنهم در فضا فرا رسیده است.
تجاوز جنسی و تحقیقات در فضا
در این مقاله یکی از نویسندگان یعنی جودیت لاپیر که یک پرستار کانادایی و محقق پزشکی اجتماعی است، به تجربهای که در جریان یک آزمایش فضایی داشته اشاره میکند.
خانم لاپیر در دسامبر سال ۱۹۹۹ میلادی در یک آزمایش شبیهسازی فضای مریخ شرکت کرده بود. این آزمایش ۱۱۰ روزه در شهر مسکو و روی ماکتی از ایستگاه فضایی میر انجام میشد و لاپیر تنها زن شرکت کننده در این آزمایش در میان اعضای یک تیم ۸ نفره بود.
اما یک ماه پس از آغاز این آزمایش و در شب سال نو، فرمانده ارشد روسی این آزمایش، جودیت لاپیر را برخلاف میل او و باوجود مقاومتش، در آغوش میگیرد و به زور میبوسد.
جودیت لاپیر این موضوع را به آژانس فضایی کانادا اطلاع میدهد و خواستار پیگیری اعتراضش میشود. او سپس در جریان گفتگو با رسانهها از ضرورت داشتن یک محیط کاری امن و عاری از آزار و خشونت در جریان تحقیقات فضایی صحبت میکند.
با این حال برخی رسانههای روسی در این ماجرا شروع به سرزنش او میکنند و جودیت لاپیر را فردی افسرده معرفی میکنند که حتی با خدمه روسی این آزمایش درگیری داشته و بنابراین در این ماجرا مقصر بوده است.
نتیجه اینکه آنچه در جریان این آزمایش ۱۱۰ روزه روی داد، بر کل زندگی حرفهای جودیت لاپیر تاثیر گذاشت. زیرا در حالی که او انتظار داشت پس از آن یک پروژۀ تحقیقاتی را با آژانس فضایی شروع کند، بطور کلی از آن سیستم رانده شد.
پیشگیری، گزارشدهی و حمایت از قربانیان
جودیت لاپیر تنها فردی نیست که چنین تجربه تلخی دارد و آزار و اذیتهای جنسی دیگری نیز در دیگر محیطهای واقعی یا شبیهسازی شده فضایی اتفاق افتاده است.
نظرسنجی که در سال ۲۰۲۲ میلادی به سفارش بنیاد ملی علوم (NSF) انجام شد، نشان داد که از ۲۹۰ پاسخ دهندۀ زن، ۷۲ درصد با وجود آزار جنسی و ۴۷ درصد نیز با وجود تجاوز جنسی در برنامه قطب جنوب ایالات متحده (USAP) موافق بودهاند.
در نتیجهگیری این نظرسنجی نیز «بر فقدان سیستمهای پیشگیری، گزارش و پاسخدهی کافی، همچنین عدم حمایت از بازماندگان آزارها و عدم اعتماد به بخش منابع انسانی و رهبری برنامۀ قطب جنوب» تاکید شده است.
این مشکل تنها به برنامه قطب جنوب ایالات متحده محدود نمیشد و در سال ۲۰۲۱ میلادی نیز علیه کارکنان شرکتهای هوافضای «بلو اوریجین» و «اسپیسایکس» مجموعۀ نگرانکنندهای از اتهامات آزار و اذیت جنسی و رفتارهای نامناسب نسبت به زنان و موارد آزار جنسی توسط رهبران ارشد مطرح شد.
بر این اساس نویسندگان این مقاله تاکید دارند که برای اینکه بشر بتواند با خیال راحت قدمهای بعدی خود را به سوی جهان ناشناخته بردارد، فرهنگ اکتشاف فضا باید تغییر کند.
به نوشتۀ آنها، عملی شدن چنین چیزی نیز مستلزم آن است که آژانسهای ملی و شرکتهای فضایی خصوصی، موضعی فعال در برابر آزار و اذیت و تجاوز جنسی بگیرند و ناسا و سایر سازمانهای فضایی از اجرای سیاستهای ضد آزار و اذیت فراتر بروند و منابعی را برای ایجاد زیرساختهای لازم برای پیشگیری، گزارشدهی و حمایت و حفاظت از قربانیان و بازماندگان چنین حوادثی اختصاص دهند.
یکی از گامهای مهم در این راستا، ایجادهای نهادهای نظارتی جدیدی متشکل از متخصصان موضوعات مرتبط با جنسیت و کارشناسان بهداشت و روان است و باید سرمایه گذاری ویژهای نیز برای مطالعه روابط انسانی و سلامت جنسی در فضا انجام شود.
نویسندگان این مقاله اعلام میکنند: «جنبش MeToo به ما آموخت که اقدام جمعی قدرتمند است و اکنون زمان آن فرا رسیده است که بیش از هر زمان دیگر، با چالشهای واقعی اکتشافات فضایی، با صداقت و شفافیت روبرو شویم و این موضوع را درک کنیم که رفتارهای غیرقابل قبول در زمین، در فضا نیز غیرقابل قبول هستند.»