پرده آخر ریاست‌جمهوری ترامپ این شکلی است: از پایان آرام خبری نیست. قرار است با صدای مهیب صحنه را ترک کند.
دونالد ترامپ از هفته‌ها پیش، ششم ژانویه را روز تسویه حساب معرفی کرده بود. او از طرفدارانش خواسته بود که در این روز به واشنگتن بروند و برای نپذیرفتن نتیجه انتخابات ماه نوامبر و باقی ماندن قدرت در دست خودش به اعضای کنگره – و معاونش مایک پنس – فشار بیاورند.
شخص رئیس‌جمهور و سخنرانان مجلس‌گرم‌کنش از صبح چهارشنبه مشغول به پا کردن توفان بودند.
رودی جولیانی، وکیل شخصی رئیس‌جمهور، گفت که اختلاف بر سر انتخابات باید از طریق ” نبرد” حل و فصل شود.
دونالد ترامپ جونیور، پسر بزرگ رئیس‌جمهور، پیامی برای اعضای حزبش داشت که حاضر به “مبارزه” برای رئیس‌جمهورشان نبودند.
او گفت “این دیگر حزب جمهوری‌خواه آن‌ها نیست. این حزب جمهوری‌خواه ترامپ است.”
سپس شخص رئیس‌جمهور از تجمع‌کنندگانی که با اشاره خودش شعارهای “مانع دزدی شوید” و “مزخرف” سر می‌دادند خواست که از کاخ سفید تا ساختمان کنگره راه‌پیمایی کنند.
او گفت “ما هرگز دست بر نخواهیم داشت. هرگز شکست را نخواهیم پذیرفت. تحمل کشور ما به پایان رسیده است. دیگر تحمل نخواهیم کرد.”
در حالی که رئیس‌جمهور داشت وارد جمع‌بندی می‌شد، رخداد دیگری در داخل ساختمان کنگره در جریان بود؛ جلسه مشترک سنا و مجلس نمایندگان داشت برای دسته‌بندی نتایج انتخابات در ایالت‌های مختلف آماده می‌شد.
در ابتدا، پنس که تقاضای رئیس‌جمهور برای نپذیرفتن آراء برخی ایالت‌ها را نادیده گرفته بود با انتشار بیانیه‌ای گفت که چنین کاری در قدرتش نیست و نقشش “عمدتا تشریفاتی” است.
سپس جمهوری‌خواه‌ها اولین اعتراض خود را مطرح کردند – آریزونا. در پی این اعتراض، مجلس نمایندگان و سنا به شکل مجزا بر سر قبول یا رد پیروزی جو بایدن در این ایالت به بحث و تبادل نظر پرداختند.
کار در مجلس نمایندگان با بی‌نظمی پیش می‌رفت و هر دو طرف بیانات سخنرانان خود را تشویق می‌کردند.
لارن بوبرت، عضو جدید این مجلس که اخیرا به خاطر این که گفته بود مسلح به کنگره خواهد رفت خبرساز شده بود گفت: “سوگندی که همین یک‌شنبه قبل برای حمایت و دفاع از قانون اساسی خوردم اعتراض به این مضحکه را الزامی می‌کند. اجازه نخواهم داد که مردم نادیده گرفته شوند.”
اما مباحث سنا داشت لحن دیگری به خود می‌گرفت. میچ مک‌کانل، رهبر فراکسیون اکثریت، داشت با کت‌وشلوار و کراواتی تیره که بیشتر مناسب تشییع جنازه است برای تدفین دونالد ترامپ آماده می‌شد، نه تمجید از او.
او گفت “اگر نتیجه این انتخابات صرفا به خاطر ادعاهای طرف بازنده عوض شود، نظام دموکراتیک ما در گرداب نابودی گرفتار خواهد شد. دیگر هیچ وقت نتیجه هیچ انتخاباتی از طرف کل مردم به رسمیت شناخته نخواهد شد. هر چهار سال شاهد تقلا برای قدرت به هر هزینه‌ای خواهیم بود.”
این سناتور ایالت کنتاکی که در پی دو شکست اخیر حزبش در ایالت جورجیا به رهبر فراکسیون اقلیت سنا تبدیل خواهد شد گفت که هدف از ایجاد سنا “جلوگیری از طغیان و به جوش آمدن احساسات کوتاه‌مدتی است که می‌تواند پایه‌های جمهوری ما را ذوب کند”.
طنین سخنان او هنوز در هوا به گوش می‌رسید که احساسات بیرون کنگره طغیان کرد، و طرفداران ترامپ که شاید از سخنرانی‌های قبلی به وجد آمده بودند به ساختمان هجوم آوردند. آن‌ها خیلی سریع از تمهیدات ناکافی امنیتی موجود عبور کردند، و کارمندان، قانون‌گذاران و اصحاب رسانه نیز برای یافتن سرپناه به سرعت از صحن مجلس گریختند. به این ترتیب، کار کنگره ناتمام رها شد.
تصاویر معترضانی که روی پله‌های کنگره می‌رقصیدند و پرچم‌هایشان را تکان می‌دادند از طریق دوربین‌های تلویزیونی روی آنتن رفت. در شبکه‌های اجتماعی، عکس‌هایی از شورشیانی منتشر شد که داشتند تلاش می‌کردند به صحن مجالس راه پیدا کنند و در دفاتر کاری نمایندگان منتخب ژست می‌گرفتند. در تصاویری دیگر برخی از ماموران امنیتی تفنگ به دست در داخل مجلس نمایندگان دیده می‌شدند که پشت درهای بسته سنگر گرفته بودند.
در شهر ویلمینگتون در ایالت دلاور، جو بایدن، رئیس‌جمهور منتخب، سخنرانی اقتصادی خود را لغو کرد و در عوض “فتنه” جاری در واشنگتن را محکوم کرد.
به گفته او “در حال حاضر دموکراسی ما مورد تجاوزی بی‌سابقه در تاریخ این کشور قرار گرفته است. تجاوز به ساختمان کنگره، یعنی دژ بی‌بدیل آزادی.”
او سخنرانی کوتاه خود را با طرح چالشی برای دونالد ترامپ پایان داد: که در تلویزیون‌های سراسری حاضر شود، خشونت را محکوم کند و “خواهان پایان بخشیدن به این حمله شود”.
چند دقیقه بعد ترامپ پیامی خطاب به ملت صادر کرد – اما آن چیزی که بایدن توصیه کرد نبود.
در عوض، بین شکایات آشنایش بابت “دزدیده شدن” انتخابات، به طرفدارانش گفت “به خانه بروید، دوستتان داریم، واقعا استثنایید”.
رئیس‌جمهور همیشه با همین لطافت به تخلفات طرفدارانش واکنش نشان داده است، از برخورد خشونت‌آمیزشان با معترضان در تجمعاتش گرفته تا بیانیه “انسان‌های خوب در هر دو طرف” بعد از بروز درگیری در تجمع برتری‌طلبان سفیدپوست در شارلوتسویل یا پیام “کنار بایستید و آماده بمانید” به گروه راست افراطی پراود بویز در جریان مناظره اول با بایدن.
این توییت ترامپ، و دو توییت بعدی او که حاوی تمجید از طرفدارانش بودند، ابتدا با پیام اخطار توییتر روبه‌رو شدند و سپس حذف شدند. توییتر سپس در اقدامی بی‌سابقه حساب کاربری رئیس‌جمهور را به مدت ۱۲ ساعت بست. فیسبوک نیز در تصمیمی مشابه فعالیت آقای ترامپ را به مدت یک روز ممنوع کرد.
برای نخستین بار در دوره ریاست‌جمهوریش، برای نخستین بار در طول رابطه بلندمدت و نزدیکش با شبکه‌های اجتماعی، صدای دونالد ترامپ خاموش شده بود.
با اتمام بعدازظهر و فرا رسیدن غروب، و تسلط پلیس بر ساختمان کنگره، صداهای بیشتر و بیشتری – از چپ و راست – در محکومیت خشونت‌ها به هوا بلند شد. این که دموکرات‌هایی مانند چاک شومر، فردی که به زودی رهبری فراکسیون اکثریت در سنا را در دست خواهد گرفت، شخص رئیس‌جمهور را مسئول این شورش می‌دانند اصلا عجیب نیست.
او گفت “۶ ژانویه به یکی از سیاه‌ترین روزهای تاریخ آمریکا تبدیل خواهد شد. این هشداری نهایی است به ملت ما درباره پیامدهای رئیس‌جمهوری عوام‌فریب، کسانی که حمایتش می‌کنند، رسانه‌هایی که بی‌وقفه دروغ‌هایش را تکرار می‌کنند و مردمی که وقتی دارد آمریکا را به ورطه نابودی می‌کشاند دنبالش می‌روند.”
اما انتقاداتی که جمهوری‌خواه‌ها مطرح کردند مهمتر بود.
لین چینی، عضو مجلس نمایندگان و یکی از منتقدان جمهوری‌خواه رئیس‌جمهور، در توییتر نوشت “ما شاهد تجاوز جمعیتی خشن به ساختمان کنگره بودیم تا مانع از انجام وظایف قانونی اعضا شوند. شکی نیست که این جمعیت ساخته رئیس‌جمهور بود، توسط رئیس‌جمهور تحریک شد، و مخاطب سخنرانی رئیس‌جمهور بود.”
اما این محکومیت‌ها صرفا به منتقدان همیشگی ترامپ در داخل حزب محدود نشد. صدای تام کاتن، سناتور ایالت آرکانزاس، که معمولا از رئیس‌جمهور حمایت می‌کند نیز بلند شد.
او گفت “وقتش رسیده است که رئیس‌جمهور نتیجه انتخابات را بپذیرد، دست از فریب مردم آمریکا بکشد، و خشونت‌ها را محکوم کند.”
استفانی گریشام، رئیس‌دفتر ملانیا ترامپ، بانوی اول آمریکا، و سارا متیوز، معاون دبیر مطبوعاتی کاخ سفید، در اعتراض به این وقایع استعفا کردند، و گزارش‌هایی به گوش می‌رسد که برخی دیگر از مقامات دولت نیز در ۲۴ ساعت آینده استعفا خواهند داد.
به گفته شبکه خبری سی‌بی‌اس، مقامات کابینه دولت ترامپ موضوع متمم ۲۵ام قانون اساسی را مطرح کرده‌اند، متممی که به معاون رئیس‌جمهور و اکثریت اعضای کابینه اجازه می‌دهد تا رئیس‌جمهور را برای مدتی محدود از کار برکنار کنند.
فرای این که مایک پنس و اعضای کابینه چنین کاری خواهند کرد یا خیر، ریاست‌جمهوری ترامپ حدود دو هفته دیگر پایان خواهد یافت. حزب جمهوری‌خواه باید در آن مقطع با آینده‌ای کلنجار برود که در آن نه تنها تسلطش بر کنگره و کاخ سفید را از دست داده است، بلکه رئیس‌جمهور سابقی نیز دارد که اعتبارش شدیدا ضربه خورده است اما همچنان بر بخش قابل توجهی از پایگاه رای حزب مسلط است.
وقایع چهارشنبه شاید آغاز نبرد بر سر مشی حزب باشد و محافظه‌کارها سعی کنند که به تسلط ترامپ و افراد وفادارش بر حزب پایان دهند. از صحبت‌های مک‌کانل به نظر می‌رسد که خواهان چنین اتفاقی است. دیگرانی چون میت رامنی، سناتور ایالت یوتا و نامزد ریاست‌جمهوری سابق این حزب، نیز شاید نقشی عمده در این راه به عهده بگیرند.
از طرف دیگر، در حزب کسانی هستند که شاید بخواهند قبای پوپولیستی ترامپ را به تن خود اندازه کنند. یکی از نکات قابل توجه عمل‌کرد جاش هالی، سناتور ایالت میزوری، بود. او نخستین سناتوری بود که اعلام کرد که در سنا به نتیجه انتخابات اعتراض خواهد کرد، و بعد از آغاز به کار مجدد کنگره در پی حمله به ساختمان نیز از تصمیم خود منصرف نشد.
بحران سیاسی می‌تواند فرصت‌ساز باشد، و سیاستمداران زیادی هستند که برای کسب منفعت از شرایط تامل نخواهند کرد.
در این بین اما ترامپ فعلا در قدرت است. سکوت اجباری او نیز در شبکه‌های اجتماعی همیشگی نخواهد بود.
و هنگامی که بالاخره به خانه جدیدش در فلوریدا اسباب‌کشی کند، می‌تواند برای گرفتن انتقام و شاید حتی بازگشت مجدد به قدرت و بازسازی میراثی برنامه‌ریزی کند که در حال حاضر پاره پاره شده است
