تاریخ سیاسی شیعه ظرفیت آن را دارد که رهبر جمهوری اسلامی بر حسب نیاز از قیام امام حسین استفاده سیاسی کند یا از صلح امام حسن. به نظر می‌رسد او یک بار دیگر می‌خواهد از صلح امام حسن برای نشان دادن تمایلش به توافق هسته‌ای با آمریکا استفاده کند. صفحه اینستاگرام منسوب به رهبر جمهوری اسلامی بخشی از صحبت‌های او در ۲۳ سال پیش را منتشر کرده است که او می‌گوید صلح امام حسن فقط امضای او را نداشته و در واقع، برادرش حسین نیز همراه او بوده است. اشاره به این نکته هم می‌تواند نشانه‌ای از تمایل او برای توافق با آمریکا باشد و هم نوعی پیام به تندروهای داخلی که لازم است با توافق هسته‌ای احتمالی همراهی کنند. بیت رهبری با انتشار این بخش از سخنان سال ۱۳۶۸ علی خامنه‌ای، در واقع تلاش کرده است تا به طیف‌های مختلف طرفدار جمهوری اسلامی تلقین کند که خود رهبر جمهوری اسلامی هم‌زمان می‌تواند ویژگی‌های حسن و حسین را در تاریخ شیعه نمایندگی کند.
علی خامنه‌ای یک بار دیگر نیز پیش از این با عنوان «نرمش قهرمانانه» رفتار سیاسی امام دوم شیعیان را نمونه و دستاویزی برای توجیه توافق هسته‌ای با آمریکا قرار داده بود.
اما آیا انتشار این متن در اینستاگرام منسوب به رهبر جمهوری اسلامی به معنای نهایی شدن توافق هسته‌ای بین ایران و آمریکا است؟ به نظر می‌رسد با چنین اطمینانی نمی‌توان از توافق هسته‌ای صحبت کرد، به‌ویژه آنکه جوزپ بورل، مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا، در آخرین سخنانش گفت امید او برای دستیابی به توافق کاهش یافته است. این در حالی است که اتحادیه اروپا و شخص جوزپ بورل در هفته‌های اخیر امیدوارانه از پیشرفت در مذاکرات بین ایران و آمریکا صحبت می‌کردند.
آنچه باعث کاهش این امیدواری شده است آخرین پاسخ ایران به طرح اتحادیه اروپا است، پاسخی که از نظر اتحادیه اروپا بازگرداندن مذاکرات به عقب است و نشان‌دهنده بی‌میلی ایران به توافق است. طرف آمریکایی نیز گفته است که ایران می‌خواهد مشکلاتش با آژانس بین‌المللی انرژی اتمی در مورد آثار اورانیوم پیدا‌شده در سه سایت هسته‌ای ایران را با توافق هسته‌ای گره بزند که از نظر آمریکا، ایجاد پیوند بین این دو پذیرفتنی نیست. آخرین سخنان مقام‌های ایرانی نیز نشان می‌دهد ایران تمایل شدیدی دارد که پیش از هر نوع توافق با آمریکا، موضوع‌های مورد اختلاف با آژانس در مورد این سه سایت پایان‌یافته اعلام شود.
به نظر می‌رسد نه آمریکا و نه آژانس تمایلی به ایجاد پیوند بین این دو موضوع ندارند. آژانس نگران است که چنین توافق سیاسی با ایران سنت و رویه شود و آژانس، که خود را نهادی فنی و غیر‌سیاسی می‌داند، در آینده و در موارد مشابه احتمالی با سایر کشورها، در موضع آسیب‌پذیر و غیر‌قابل دفاع قرار گیرد.
از نظر آمریکا نیز اگر قرار است مسائل بین ایران و آژانس پیش از توافق احتمالی حل شود، ایران باید پاسخ‌های قابل قبولی به سوال‌های آژانس بدهد. در واقع، آمریکا نمی‌خواهد به ایران امتیازی بدهد که ایران را شایسته دریافت آن نمی‌بیند.
در چنین شرایطی، علی خامنه‌ای اگر در پی توافق با آمریکا باشد، یک دلیل مهم دارد و آن تلاش برای دریافت ۱۲۰ میلیارد دلار پول‌های بلوکه‌شده ایران است. دولت ایران، که با بحران اقتصادی جدی روبرو است، به این مبلغ قابل‌توجه که در کشورهایی مانند چین، کره جنوبی و هند بلوکه شده است به‌شدت نیاز دارد. حکومت جمهوری اسلامی امیدوار است با دریافت این مبلغ نوعی گشایش اقتصادی نسبی برای خود ایجاد کند و باعث کاهش موج اعتراض‌های ضدحکومتی در ایران شود که از سال ۱۳۹۶ تاکنون، از نظر کمی و کیفی به‌شدت گسترش یافته است.
علی خامنه‌ای همچنین امیدوار است که در پی توافق، تحریم‌های نفتی ایران لغو شود و ایران به بازار نفت بازگردد و با لغو تحریم‌های بانکی، امکان دسترسی ایران به نظام مالی و بانکی بین‌المللی فراهم شود. جمهوری اسلامی محاسبه کرده که ممکن است دونالد ترامپ یا یک نامزد جمهوری‌خواه در انتخابات ریاست جمهوری سال ۲۰۲۴ به پیروزی برسد و همان‌طور که افرادی مانند تد کروز، سناتور ارشد جمهوری‌خواه، اعلام کرده‌اند، آمریکا از هرگونه توافق هسته‌ای مجدد با ایران خارج شود. جمهوری اسلامی با احتساب چنین احتمالی و فرض خروج مجدد آمریکا از توافق، قصد دارد در دو سال پیش‌رو حدود ۱۲۰ میلیارد دلار دیگر نفت بفروشد و از آن برای گشایش اقتصادی نسبی در داخل و تغذیه مالی گروه‌های نیابتی جمهوری اسلامی در سطح منطقه مانند حزب‌الله لبنان، حماس، جهاد اسلامی، حشد شعبی عراق و حوثی‌های یمن استفاده کند.
در واقع، علی خامنه‌ای به این حدود ۲۴۰ میلیارد دلار چشم دوخته است، وگرنه قصد ندارد از آمریکاستیزی یا اسرائیل‌ستیزی دست بکشد. علی خامنه‌ای در سخنرانی‌اش در زمستان سال گذشته، در دیدار با اعضای مجلس خبرگان، به‌صراحت اعلام کرد ایران از برنامه هسته‌ای، نفوذ در خاورمیانه و مقابله با آمریکا دست نخواهد کشید. سپاه پاسداران نیز در سالگرد تشکیل جمهوری اسلامی در ۱۲ فروردین ۱۴۰۱، در بیانیه‌ای اعلام کرد که برنامه موشکی و حمایت از گروه‌های نیابتی خط قرمز جمهوری اسلامی و سپاه است و از آن دست نخواهد کشید.
بنابراین، علی خامنه‌ای توافق هسته‌ای را بدون تغییر جدی در ادامه آمریکاستیزی و اسرائیل‌ستیزی، ادامه سیاست نفوذ و حضور در خاورمیانه و تداوم برنامه موشکی می‌خواهد. توافق احتمالی با آمریکا هم به اراده شخص او وابسته است. علی خامنه‌ای از جایگاهی در ساختار قدرت جمهوری اسلامی برخوردار است که هم می‌تواند توافق با آمریکا را اعلام کند و هم می‌تواند اعلام کند توافقی با آمریکا در کار نیست. او اگر توافقی بخواهد، بیش از هر دلیل دیگر در پی دریافت درآمد ۲۴۰ میلیارد دلاری پس از این توافق است.
دیدگاه و نظرات ابراز شده در این مقاله لزوماً سیاست یا موضع ایندیپندنت فارسی را منعکس نمی کند.
