بهدنبال هشدار اخیر جوزپ بورل، مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا، درباره پایان یافتن زمان گفتوگوهای اجرای «برجام»، روز سهشنبه سخنگوی «کرملین» اعلام کرد روسیه هم خواهان احیای هرچه سریعتر برجام است. اما در ادامه اظهاراتش گفت اقدامهای کشورهای غربی، در قبال جنگ اوکراین، بهطور «غیرمستقیم» بر روی برخی مفاد «برجام» تاثیر گذاشته است.
دیمیتری پسکوف، سخنگوی کرملین، روز سهشنبه ۲ مرداد ۱۴۰۱، گفت که روسیه از احیای سریع توافق هستهای با ایران حمایت میکند اما «گامهای غیردوستانه غرب در قبال مسکو» ممکن است بهطور غیرمستقیم بر تعدادی از مفاد برجام تاثیر بگذارد.
به گزارش خبرگزاری تاس، سخنگوی کرملین گفت که ما دوست داریم این توافق در اسرع وقت احیا شود، اما اقدامهای کشورهای غربی علیه فدراسیون روسیه شرایط جدیدی ایجاد کرده است که بهطور غیرمستقیم بر برخی مفاد این قرارداد تاثیر میگذارد و این موضوع نیز باید در دستور کار قرار گیرد.
پسکوف به جزئیات خواستهها و شروط احتمالی روسیه برای احیای برجام اشاره نکرد و این در حالی است که مواضع و خواستههای قبلی روسیه یکی از دلایل بنبست و توقف مذاکرات وین در ۲۰ اسفند ماه ۱۴۰۰ عنوان شده بود.
پیشتر، سرگئی لاوروف، وزیر خارجه روسیه، روز شنبه ۱۴ اسفند ۱۴۰۰، طی سخنانی برای اولینبار درخواست مسکو برای دریافت تضمین از ایالات متحده را مطرح کرده و گفته بود آمریکا باید تضمین کند که تحریمهای مرتبط با جنگ اوکراین خللی در روابط بازرگانی، سرمایهگذاری، و همکاریهای نظامی و فنی روسیه با جمهوری اسلامی ایران، ایجاد نخواهد کرد.
سعید خطیبزاده، سخنگوی وقت وزارت خارجه ایران، روز دوشنبه ۱۵ اسفند ۱۴۰۰، از جزئيات اظهارات سرگئی لاوروف درباره درخواست تضمین از آمریکا ابراز بیاطلاعی کرد و گفت: «اظهارات وزیر خارجه روسیه را در رسانهها دیدهایم و منتظریم که از طریق مجاری دیپلماتیک جزئیات آن را بشنویم.»
پس از آن، لوان جاگاریان، سفیر روسیه در تهران، روز چهارشنبه ۱۸ اسفند ۱۴۰۰، درباره خواستههای روسیه در مذاکرات برجام گفت: «میخواهیم برجام به نتیجه برسد اما منافع خودمان هم برایمان مهم است.»
جاگاریان درباره اینکه چرا مسکو پیش از طرح علنی شرط تازه خود، تهران را در جریان قرار نداده است، به تماسهای مستمر سرگئی لاوروف و حسین امیرعبداللهیان، وزاری خارجه روسیه و ایران، اشاره کرد و گفت: «مقامهای عالیرتبه در تهران و مذاکرهکنندگان در وین در جریاناند.»
با این وجود، جوزپ بورل، مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا، روز جمعه ۲۰ اسفند ۱۴۰۰ از توقف مذاکرات وین خبر داد و اعلام کرد که این مذاکرات بهدلیل «عوامل بیرونی» متوقف شده است.
توقف مذاکرات حسین امیرعبداللهیان، وزیر خارجه ایران، را به روسیه و دیدار و گفتوگو با همتایش در مسکو کشاند. سرگئی لاوروف روز سهشنبه ۲۴ اسفند، پس از این دیدار، نقش روسیه در توقف مذاکرات وین را رد کرد و گفت که مسکو درباره خواسته خود از ایالات متحده تضمین لازم را دریافت کرده است.
با این وجود، مذاکرات برای احیای برجام ماهها متوقف ماند و مسائلی چون درخواست ایران برای خارج کردن سپاه پاسداران از فهرست سازمانهای تروریستی خارجی وزارت خارجه آمریکا به مانع جدید از سرگیری مذاکرات تبدیل شد.
پس از تغییر شکل مذاکرات و برگزاری دور جدید آن که در هشتم و نهم تیر ماه ۱۴۰۰ در دوحه قطر بدون پیشرفت به پایان رسید، علی باقری کنی بلافاصله برای دیدار با مقامهای روسیه به مسکو رفت اما جزئیات مذاکرات دو طرف اعلام نشد.
پس از آن، جوزپ بورل، مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا، روز سهشنبه ۴ مرداد ۱۴۰۱، با انتشار مقالهای در روزنامه فایننشال تایمزِ گفت که اگر بخواهیم برجام را نجات دهیم، زمان تصمیمگیری همین حالا است. او ۸ مرداد نیز با انتشار مقالهای در وبسایت اتحادیه اروپا تاکید کرد که پس از گذشت ۱۵ ماه مذاکرات فشرده در وین و تعاملات بیشمار با اعضای «برجام» و ایالات متحده، دیگر وقت مذاکره نیست و باید تصمیمگیری شود.
علی باقری کنی، مذاکره کننده ارشد جمهوری اسلامی ایران، در واکنش گفت: «ایران آماده جمعبندی مذاکرات در مدتزمان کوتاهی است، اگر طرف مقابل نیز آماده اقدام مشابه باشد.»
جان کربی، سخنگوی شورای امنیت ملی کاخ سفید، نیز در واکنش گفت که مذاکرات درباره احیای برجام تقریبا کامل است و ایران باید درباره پذیرفتن یا نپذیرفتن آن تصمیمگیری کند.
سخنان جدید دیمیتری پسکوف، سخنگوی کرملین، بهدلیل اقدامهای جدید مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا و واکنشهای ایران و آمریکا به آن مطرح شده است و هنوز جزئیات خواستهها یا شروط احتمالی روسیه اعلام نشده است.
با این حال، طیفی از نمایندگان و جناحهای سیاسی در ایران، روسیه را یکی از موانع احیای برجام معرفی میکنند، از جمله پس از توقف مذاکرات وین در ۲۰ اسفند ۱۴۰۰، احمد آوایی، نماینده مجلس شورای اسلامی، گفت که رسیدن به توافق به نفع روسیه و چین نیست و روسیه میخواهد «منافع ایران را فدای منافع خودش» کند، چنانکه علی مطهری، نماینده پیشین مجلس، نیز گفت: «روسیه ایران را گروگان گرفته و بهعنوان سپر استفاده میکند.»
