بازی‌های ویدیویی، ابزار جدید دستگاه تبلیغات جمهوری اسلامی

3

«فرمانده مقاومت، نبرد آمرلی» یک بازی رایانه‌ای است که در عراق رخ می‌دهد. در این بازی، که در سال ۲۰۲۲ به بازار آمد، بازیکنان با شبه‌نظامیان داعش که شهر آمرلی در عراق را محاصره کرده‌اند مواجه می‌شوند. قهرمان این بازی هم مثل محاصره شهر آمرلی، بر مبنای واقعیت است: قاسم سلیمانی، فرمانده سابق نیروی قدس سپاه که در حمله پهپادی آمریکا در سال ۲۰۲۰ کشته شد.

این بازی را موسسه رسانه‌ای «منادیان بصیرت»، وابسته به سازمان فضای مجازی بسیج، تولید کرده است و بخشی از تبلیغات رژیم برای بازنویسی تاریخ و اسطوره‌سازی از چهره‌هایش است.

جمهوری اسلامی که با نارضایتی فزاینده جامعه مواجه است، بیش از پیش در تولید بازی‌های ویدیویی سرمایه‌گذاری می‌کند و امیدوار است از این طریق روی ذهنیت نسل جوان اثر بگذارد. روایت این بازی‌ها تقویت هویت مذهبی و ترسیم مخالفان در کسوت افراط‌گرایان فرقه‌ای ‌است. این قضیه صنعت بازی‌های رایانه‌ای ایران را که زمانی رو به شکوفایی بود در مرکز جدال بر سر هویت ایرانی قرار می‌دهد.

علی (نام مستعار) که در این حوزه کار می‌کند به نشریه وایرد گفت: «بازی‌های تبلیغاتی نشان می‌دهند که رژیم می‌‌خواهد جوانان چه طرز فکری داشته باشند. بازی‌های جدید ضعفی را که دولت احساس می‌کند به نمایش می‌گذارد. در بازی سلیمانی، جرات نمی‌کنی در نقش او بازی کنی چون ممکن است شکست بخوری و بمیری، اما ژنرال قاسم سلیمانی هرگز شکست نمی‌خورد و نمی‌میرد… این تصویر با احساس اکثریت ایرانیان در مورد او در تضاد کامل است، اما دولت می‌خواهد با استفاده از بازی‌های ویدیویی، این را تغییر دهد.»

اولین بازی رایانه‌ای ایران، «علی‌بابا و چهل دزد بغداد»، در سال ۱۹۹۵ به بازار آمد که ساخت یک طراح مستقل بود. اولین بازی رایانه‌ای دولتی هم سال بعد عرضه شد که در مورد جنگ ایران و عراق بود.

جمهوری اسلامی برای جهت‌دهی به این صنعت، بنیاد ملی بازی‌های رایانه‌ای را در سال ۲۰۰۷ تاسیس کرد و بازی‌هایی نظیر «والفجر ۸» را تولید کرد. در سال ۲۰۱۱، با عرضه بازی آمریکایی «جبهه نبرد ۳» که بخشی از آن در ایران رخ می‌داد و ایرانی‌ها شخصیت منفی بودند، بنیاد ملی بازی‌های رایانه‌ای در پاسخ، بازی «حمله به تل‌آویو» را تولید کرد.

به‌رغم فعالیت طراحان مستقل و تولید آثار شاخصی مانند «قصه بیستون»، جمهوری اسلامی صنعت بازی‌های رایانه‌ای را قبضه کرده است.

علی به وایرد می‌گوید بخش دولتی دستمزد به‌نسبت خوبی می‌دهد و برای امثال او چاره‌ای نمی‌گذارد جز اینکه با کار روی عناوین تبلیغاتی آن‌ها، امرار معاش کنند.

یکی از افرادی که در حوزه تولید بازی‌های تبلیغاتی فعالیت می‌کند مهدی جعفری جوزانی، از اعضای بلندپایه بسیج، است. جوزانی مسئول مرکز تولید و نشر دیجیتال انقلاب اسلامی است و در سال ۲۰۲۰، بازی «سفیر عشق» را به بازار عرضه کرد که به واقعه کربلا و اصول اعتقادی شیعه می‌پردازد. دنباله این بازی، «مختار، فصل قیام» در سال ۲۰۲۱ تولید شد. جوزانی در سال بعد، هدایت پروژه تولید بازی «فرمانده مقاومت» را بر عهده داشت.

با وجود این، تنش بین هویت مد نظر جمهوری اسلامی و تاریخی که طراحان مستقل در بازی‌ها ارائه می‌کنند رو به افزایش است.

در پی خیزش سراسری و اعتراض‌های اخیر، عماد رحمانی، کارگردان «سفیر عشق» و «مختار: فصل قیام»، با هشتگ مهسا‌ـامینی، در توییتر نوشت: «لعنت به سنت‌گرایی، لعنت به افراط‌گرایی، نصف عمر ما گذشت و هنوز احساس می‌کنیم هویتمان دزدیده شده است. این را می‌توانم در فریادهای مردم و خداحافظی دوستانم که کشور را ترک کردند ببینم.» اندکی بعد، او تمام صفحاتش در رسانه‌های اجتماعی را خصوصی کرد و آشنایانش به وایرد گفته‌اند اکنون پنهان شده و در خفا زندگی می‌کند.