ارسال متقابل سلاح، یکی از مهمترین جنبههای همکاری روسیه و ایران در سالهای اخیر بوده است. قرارداد مشارکت راهبردی که در ژانویه بین مسکو و تهران امضا شد، قرار است به روابط این دو کشور در این حوزه «شتاب بیشتری» بدهد. اما این دو کشور باید همکاری خود را در شرایطی توسعه دهند که در حال از دست دادن نفوذ خود در سوریه، کشوری بسیار مهم برای آنها در خاورمیانه، هستند.
بیبیسی در این گزارش به بررسی پشت پرده سازماندهی ارسال مخفیانه سلاح از طریق سوریه در دوران بشار اسد و آینده همکاری میان ایران و روسیه در این زمینه میپردازد.
«پتوهای انفجاری»
روز اول اکتبر ۲۰۲۴، آر تی، شبکه دولتی روسیه تصاویری غیرمعمول پخش کرد: ویدیویی پنج دقیقهای از فرودگاه شهر لاذقیه سوریه، بدون هیچ توضیحی.
این فرودگاه بینالمللی، که پیش از سقوط رژیم اسد به نام برادر بزرگتر او، باسل نامگذاری شده بود، از سال ۲۰۱۵ به پایگاه اصلی نیروهای نظامی روسیه در سوریه تبدیل شد. دوربین ابتدا مدتی طولانی نام فرودگاه را ثبت میکند، سپس فرود یک هواپیمای باری بوئینگ با نشان شرکت هواپیمایی ایرانی فارس قشم را به تصویر میکشد و در نهایت، صحنه تخلیه بار آن را نشان میدهد.
منبع تصویر، RT
کارکنان از داخل هواپیما تعداد زیادی کیسه بیرون میآورند. علاوه بر دوربینهای حرفهای، چند نفر با تلفن همراه از این صحنه فیلمبرداری میکنند، از جمله دو نفر با لباس استتار و نشان پلیس نظامی روسیه. در مقابل دوربینها، کیسهها را پاره میکنند و دستههایی از پتوهای سبز رنگ نمایان میشوند. ویدیو همین جا تمام میشود.
چند روز بعد نماینده مرکز آشتی طرفهای درگیر و کنترل جابجایی پناهجویان در سوریه، در یک نشست خبری اعلام کرد که این کمکهای بشردوستانهای است که روسیه به «پناهندگان و آوارگان» اهدا کرده است.
اما دو روز بعد، ماجرا ابعاد تازه و غیرمنتظرهای پیدا کرد. روز ۳ اکتبر، چندین رسانه عربی و غربی، از جمله بیلد، گزارش دادند که نیروی هوایی اسرائیل شب گذشته پایگاه روسی حُميميم را هدف حمله هوایی قرار داده است. به گفته موسسه مطالعات جنگ، در تصاویر منتشرشده نهتنها آتشسوزی، بلکه انفجارهای ثانویه نیز بهوضوح دیده میشود.
یکی از منابع بیبیسی که با وضعیت پایگاه روسیه در حمیمیم آشنا بود، اما خواست نامش فاش نشود، در آن زمان با طعنه گفت: «همه میدانند که پتوها خیلی خوب منفجر میشوند». وقتی از او سوال شد که آیا ایران از طریق نیروهای روسی، که مسئول دریافت و توزیع کمکهای بشردوستانه در سوریه هستند، سلاح یا چیزی شبیه به آن ارسال میکند، او پاسخ داد: «انتظار چه نوع پاسخی دارید؟ ‘پتوها’ چنان منفجر شدند که تقریبا پایگاه حمیمیم را با خاک یکسان کردند.»

شرکت هواپیمایی ایرانی فارس قشم در «فرودگاه بینالمللی امام خمینی» مستقر است. یک کارشناس هوانوردی که خواست نامش فاش نشود، درباره آن میگوید: «این شرکت بهظاهر خصوصی است، اما در واقع سپاه مالک آن است». او اضافه میکند که در ایران بسیاری از شرکتهایی که به طور رسمی، خصوصی به حساب میآیند در واقع دولتی هستند.
«معمولا فعالیتهای شرکت هوایی فارس قشم از فرودگاه بینالمللی امام خمینی تهران انجام میشود، و تمام محمولههای نظامی از فرودگاه بینالمللی مهرآباد تهران ارسال یا دریافت میشود. هیچ محموله بینالمللی از روسیه یا از کشورهای دیگر نمیتواند از طریق مهرآباد ارسال یا دریافت شود، نه پتو و نه هیچ کمک بشردوستانهای. فقط محمولههای نظامی کاملا ایرانی.»
فاکس نیوز در سال ۲۰۱۸ برای اولین بار از احتمال دخالت هواپیمایی فارس قشم در حمل تسلیحات برای شبهنظامیان حزبالله در لبنان گزارش داد.
این شبکه به نقل از منابع اطلاعاتی غربی گزارش داد که ایران برای اجتناب از شناسایی، از مسیرهای پروازی نامتعارف استفاده میکند. برای مثال یکی از هواپیماهای فارس قشم که از تهران به دمشق پرواز میکرد، مسیر نامتعارفی را از شمال لبنان طی کرد.
گزارشهای اطلاعاتی حاکی از آن بود که این هواپیما قطعاتی برای تولید سلاحهای هدایتشونده دقیق ایرانی در لبنان حمل میکرد. پرواز دیگری که مستقیم از تهران به بیروت انجام شده بود نیز از مسیری نامتعارف در شمال سوریه عبور کرده بود.
همان طور که فاکسنیوز گزارش داد، هواپیمایی فارس قشم که با سپاه پاسداران مرتبط است، در سال ۲۰۱۳ تعطیل شد اما در سال ۲۰۱۷ فعالیت خود را از سر گرفت. این شبکه تلویزیونی گزارش داد که این شرکت برای قاچاق سلاح استفاده میشود و در مدیریت آن نمایندگانی از سپاه حضور دارند.
ارتباط هواپیمایی فارس قشم با سپاه پاسداران توجه ناظران غربی را به خود جلب کرده است. در سال ۲۰۱۹، هر دو هواپیمای باری این شرکت در فهرست تحریمهای آمریکا قرار گرفتند و پس از آغاز حمله روسیه به اوکراین، به دلیل نقض تحریمهای اعمالشده علیه روسیه، مشمول تحریمهای ثانویه نیز شدند. فارس قشم دو هواپیمای باری بوئینگ در اختیار دارد که یکی از آنها طی سه سال اخیر هیچ پروازی نداشته است. هواپیمای دوم – همانکه محمولهای تحت عنوان کمکهای بشردوستانه حمل کرده بود – در سال ۲۰۲۴ چهار بار به لاذقیه سوریه پرواز کرده و آخرین پرواز آن در ۱۳ اکتبر انجام شده است.
نیکیتا اسماگین، کارشناس امور خاورمیانه در گفتوگو با بیبیسی اشاره کرد که مورد شرکت فارس قشم منحصر به فرد نیست؛ بسیاری از شرکتهای ایرانی تحت تحریم غرب قرار دارند و بسیاری از آنها به شکلی در امور نظامی به کار گرفته شدهاند. او فارس قشم را یک شرکت نسبتا معمولی ایرانی توصیف کرد و گفت که حتی یک بار با پرواز مسافری این شرکت به جزیره قشم سفر کرده است.
اسماگین گفت: «اینکه روسیه به ایرانیها اجازه داد از فرودگاه خود [برای انتقال محمولهها به لبنان] استفاده کنند، منطقی است، چون در غیر این صورت اسرائیل همیشه میتوانست به آنها حمله کند و هر محمولهای را رهگیری و منهدم کند.» اما او حمیمیم را یک مرکز ترانزیتی اصلی برای ایران نمیداند: «ایران یک دالان لجستیکی زمینی داشت که اسرائیل مرتب به آن حمله میکرد، اما بیشتر محمولهها به سوریه و لبنان میرسید و این کار از طریق پایگاههای روسیه انجام نمیشد.»
او میگوید اگر ایران گاهی اوقات از پایگاه حمیمیم به عنوان نقطه ترانزیتی استفاده کرده « برای اقلام کماهمیت بوده» و کریدور لجستیک زمینی و امکان حملونقل دریایی از اهمیت بیشتری برخوردار بودند.
اسماگین گفت: «الان ایران تقریبا همه چیز را از دست داده است، چون سوریه از حوزه نفوذش خارج شده است. ارسال برخی محمولههای پراکنده از طریق حمیمیم روی کاغذ امکانپذیر است، اما اگر روسیه اجازه این کار را بدهد، بلافاصله موقعیتش برای مذاکره با مقامهای جدید سوریه به شدت تضعیف خواهد شد.» او معتقد است که این مسئله اکنون برای روسیه اهمیت بیشتری دارد. به گفته اسماگین، مسکو برای حفظ پایگاه خود ممکن است بپذیرد که به دمشق در نگهداری از تجهیزات قدیمی شوروی سابق، که همچنان در اختیار سوریه است، کمک کند.
پوشش دفاعی غیرمستقیم
علاوه بر فرودگاههای اصلی ایران، بوئینگ ۷۴۷-۲۸۱اف با شماره ثبت EP-FAB متعلق به شرکت فارس قشم، چندین بار به آفریقا پرواز کرده است، از جمله به اریتره (که در آنجا با خاموش بودن ردیاب خود فرود آمد) و پورت سودان. اریتره بیش از ۳۰ سال است که تحت حکومت ایسایاس آفورکی، رئیسجمهوری خودکامه، قرار دارد و سودان از زمان کودتای ۲۰۱۹، به دست شورای نظامی انتقالی به رهبری عبدالفتاح عبدالرحمن البرهان اداره میشود.
هر دو کشور معاملات گستردهای در زمینه تسلیحات دارند، بهویژه با روسیه. در سال ۲۰۱۷، حدود نیمی از کل واردات سلاح خارطوم از روسیه بود و توافقنامهای برای ایجاد یک پایگاه دریایی در دریای سرخ برای کشتیهای روسی، از جمله کشتیهای سوخت هستهای، امضا شد.
در آغاز حمله روسیه به اوکراین، اریتره علیه قطعنامه سازمان ملل رای داد که حمله و الحاق جمهوریهای خودخوانده دونتسک و لوهانسک را محکوم میکرد، و سودان از رای دادن خودداری کرد.
منبع تصویر، MORTEZA NIKOUBAZL_NURPHOTO VIA GETTY IMAGES
ساریت زهاوی، سرهنگ دوم بازنشسته ارتش اسرائیل که در زمینه اطلاعات نظامی تخصص دارد و اکنون بنیانگذار و رئیس مرکز تحقیقاتی اسرائیلی آلما است، به بیبیسی گفت: «اولین بار در اوایل سال ۲۰۲۳ متوجه حضور برخی هواپیماهای ایرانی در پایگاه هوایی حمیمیم شدیم و این هواپیماها به دلیل حمل سلاح در سراسر منطقه شناخته شده بودند.»
زهاوی گفت: «اسرائیل به دیگر فرودگاههای سوریه، از جمله دمشق و حلب حمله کرده بود، به همین دلیل این هواپیماها نمیتوانستند در آنجا فرود بیایند و در نتیجه یک جایگزین پیدا کردند.» به گفته او مرکز «آلما» در همان سال ۲۰۲۳ که اولین بار فرود هواپیماهای ایرانی در حمیمیم را ردیابی کرد، هشدار داد که ایرانیها ممکن است از این پایگاه برای انتقال سلاح استفاده کنند و روسها پوشش دفاعی غیرمستقیم آنها خواهند بود.
«وقتی پهپادهای ایرانی را در اوکراین دیدیم، بلافاصله این سوال برایمان پیش آمد که روسیه چگونه قرار است هزینه آنها را بپردازد. اولین چیزی که به ذهنم رسید این بود که این معامله از طریق سوریه انجام میشود – یعنی روسیه با دادن امتیازاتی در سوریه، هزینه پهپادها را جبران میکند.» رئیس مرکز آلما افزود که ایران در درجه اول امیدوار بود با استفاده مشترک از این پایگاه با روسها، نوعی مصونیت [در برابر حملات اسرائیل] به دست آورد – انتظاری که در نهایت برآورده نشد.
زهاوی نمیداند که آیا روسیه بر اساس مفاد «قرارداد» موظف بوده از هواپیماهای ایرانی در برابر حملات اسرائیل محافظت کند یا نه. او میگوید: «اسرائیل تمایلی به حمله به روسیه در سوریه ندارد. آنها سالهاست تدابیری در پیش میگیرند تا روسها از حملات اسرائیل به سوریه آسیب نبینند.» به گفته او، ارتش اسرائیل و نیروهای مسلح روسیه یک کانال ارتباطی ویژه برای این منظور دارند و این که تا الان روسها در حملات اسرائیل آسیب ندیدهاند، نشان میدهد که این کانال به درستی عمل میکند.
زهاوی نتوانست مشخص کند چه درصدی از محمولههای تسلیحاتی ایران از طریق حمیمیم منتقل شده است. این مسیر تنها گزینه نبود؛ ایران از طریق مرز سوریه و لبنان نیز به صورت زمینی سلاح ارسال میکرد. اوایل اکتبر گذشته، ارتش اسرائیل اعلام کرد که تونلی به طول حدود سه و نیم کیلومتر را در مرز سوریه و لبنان منهدم کرده است که به گفته آنها برای انتقال سلاح به حزبالله مورد استفاده قرار میگرفت.
زهاوی گفت که همکاری ایران و روسیه در زمینه تامین سلاح موضوع جدیدی نیست، اما آنچه تازگی دارد این است که اکنون روسیه از ایران سلاح میخرد: «ما همیشه به عکس این روند عادت داشتیم.» او معتقد است که مسائل مالی، این دو کشور را بیش از پیش به هم نزدیک کرده است. ایران، روسیه، چین، کره شمالی، سوریه و ونزوئلا – کشورهایی که تحت تحریم قرار دارند – با یکدیگر تجارت میکنند و تلاش میکنند یک فضای اقتصادی جایگزین برای دور زدن تحریمها ایجاد کنند.
ایران و نیروی نیابتیاش، حزبالله لبنان، در جریان جنگ داخلی سوریه از حکومت اسد حمایت کردند. رژیم اسد یکی از بازیگران کلیدی «محور مقاومت» بود؛ ائتلافی غیررسمی از نیروهای نظامی-سیاسی شیعه در خاورمیانه که ایران رهبری آن را بر عهده دارد.
در حال حاضر دولت سوریه ثبات چندانی ندارد و در دست گروههای نظامی مختلفی است که همگی دشمن ایران محسوب میشوند. در این شرایط سرنوشت پایگاههای نظامی روسیه و مسیر انتقال تسلیحات ایران به گروههای «محور مقاومت»، بهویژه حزبالله، همچنان نامشخص است.
«کورنتها» در نایلون
کف اتاق پر از کیسه، جعبه و اسباببازی است، گویی صاحبان خانه در میانه اسبابکشی ناگهان وسایلشان را رها کردهاند. در تصویر، سربازی ایستاده و کنار او عروسک زردرنگ وینی پو روی زمین افتاده است. سپس دوربین جداره شکسته دیوار را در گوشه اتاق نشان میدهد. این ویدیو را دفتر مطبوعاتی ارتش اسرائیل در روز ۳ نوامبر ۲۰۲۴ منتشر کرد.
منبع تصویر، IDF
یکی از نظامیان اسرائیلی که در این عملیات شرکت داشت، به بیبیسی گفت: «وارد اتاق کودکان شدیم و متوجه یک دیوار کاذب شدیم. دیوار را شکستیم و پشت آن، یک انبار سلاح پیدا کردیم.» او به دلایل امنیتی نخواست نامش فاش شود. این انبار شامل تسلیحات ساخت روسیه بود که در نوامبر سال گذشته، در ویلایی دوطبقه در یکی از روستاهای جنوب لبنان کشف شد. در پاییز، ارتش اسرائیل در این منطقه عملیاتی علیه مواضع حزبالله انجام داد.
سرباز اسرائیلی که در این عملیات شرکت داشت، مشاهدات خود را اینگونه توصیف کرد: «یک روستای معمولی بود، درست به همان اندازه فقیر که تصورش را میکنید». او و همراهانش پس از عقبنشینی حزبالله وارد این منطقه شدند. در این روستای نسبتا فقیر، با خانههایی نسبتا مجلل روبهرو شدند: ویلاهایی با نمای سنگی دو و سهطبقه با گاراژ و گاهی استخرهای زیرزمینی. این خانهها اولین مکانهایی بودند که مورد بازرسی قرار گرفتند. او درباره فضای داخلی این خانهها گفت: «سبکی پرزرقوبرق و و ناموزون؛ طلاکاریهای افراطی و نقشبرجستههای مصنوعی روی دیوارها و سقف. همهچیز بیشاز حد شلوغ و ناهماهنگ به نظر میرسید.»

در میان یافتههای ارتش اسرائیل در روستاهای جنوب لبنان علاوه بر کلاشنیکفهای ۱۰ تا ۱۵ ساله با مهمات، سلاحهای سنگین روسی نیز وجود داشت، به عنوان مثال، موشکهای سامانه ضد تانک «کورنت».
به گفته سرباز اسرائیلی، در خانههای دیگر مبلهای راحت، نورپردازی دلپذیر، تلویزیون دیواری و بخاری وجود داشت که «با معیارهای محلی، بسیار لوکس محسوب میشد». او گفت که در نیمی از این خانهها انبارهای اسلحه پیدا شد.
منبع بیبیسی معتقد است که صاحبان این خانهها با حزبالله ارتباط داشتهاند: «تصاویر حسن نصرالله، رهبر این گروه که در سپتامبر ۲۰۲۴ کشته شد، در خانههایشان آویزان بود.» او و همراهانش چهار خانه را بازرسی کردند و در مجموع ۱۵ تا ۲۰ موشک «کورنت»، به علاوه مین، نارنجک دستی، راکتهای آرپیجی، فشنگ و کنسروهای غذا پیدا کردند.

او گفت: «این مهمات برای حمله به شهرهاست، نه برای درگیریهای مستقیم با ارتش اسرائیل. به طور متوسط در هر خانه به اندازه تسلیح یک گروه پنج تا شش نفره سلاح وجود داشت.»
به گفته منبع بیبیسی، نیروهای نظامی پرتابگر سامانه «کورنت» را پیدا نکردند، اما با توجه به تصاویر، شبهنظامیان در حال عقبنشینی جعبه آن را جا گذاشته بودند (بیبیسی در تصاویر سلاحهای کشفشده، جعبهای با شماره شناسایی مربوطه را مشاهده کرد).
بر اساس تصاویر دیگری از نتایج این عملیات که در اختیار بیبیسی قرار دارد، نظامیان اسرائیلی دو نوع موشک «کورنت» پیدا کردند: موشکهای مجهز به کلاهک دو مرحلهای ضد زره و موشکهای انفجاری. نوع اول عمدتا برای هدف قرار دادن اهداف زرهی مانند تانکها استفاده میشود: سرجنگی اولیه زره را سوراخ میکند و سرجنگی دوم در داخل تانک منفجر میشود. نوع دوم معمولا برای مقابله با نیروهای پیاده دشمن و اهداف با زره و حفاظت سبک به کار میرود. برد هر دو نوع موشک تا ۵۵۰۰ متر است. منبع بیبیسی گفت: «فاصله مستقیم این روستاها تا شهرهای اسرائیلی سه کیلومتر است.»
منبع تصویر، LAURENT VAN DER STOCKT FOR LE MONDE/GETTY IMAGES
به گفته او حزبالله به این دلیل این سلاحها را رها کرد که انتقال آنها بدون جلب توجه امکانپذیر نبود. هر موشک «کورنت» ۲۹ کیلوگرم وزن دارد. بهاحتمال زیاد، این تسلیحات با خودرو از سوریه به لبنان منتقل شده بودند. با آغاز عملیات اسرائیل در جنوب این کشور در پاییز ۲۰۲۴، جادهها تحت حملات هوایی ارتش اسرائیل قرار گرفتند.
منبع بیبیسی مطمئن است سلاحهایی که او و همرزمانش پیدا کردند، کاملا نو بودند. موشکها در انبارهای موقت داخل خانهها، بهصورت مهر و مومشده در پوشش نایلونی، همراه با بستههای رطوبتگیر و برچسبهای نشانگر رطوبت نگهداری میشدند. در جعبههای حاوی موشک، دستورالعملهای استفاده به زبانهای روسی و عربی پیدا شد.
منبع بیبیسی گفت: «یک نکته جالب این است که در این دستورالعملها [به زبان عربی] از تصاویر سربازان و تانکهای اسرائیلی برای آموزش نحوه شلیک استفاده شده است. با تصویر توضیح دادهاند که چگونه آنها را بکشند.»
مسیرهای انتقال موشکهای کورنت
منبع بیبیسی حدس میزند که این سلاحها از سوریه به لبنان رسیده باشند. یکی از دلایلی که این فرضیه را تقویت میکند، وجود پول سوری در خانههایی است که ارتش اسرائیل در آنها انبارهای تسلیحات را پیدا کرده است. به احتمال زیاد، این همان ارزی است که افراد مسئول انتقال سلاح در کافههای بین راهی سوریه از آن استفاده میکردند. منبع بیبیسی میگوید که جای تعجب ندارد که آنها این پولها را رها کردهاند، چون هیچ ارزشی ندارد – هر یک دلار آمریکا برابر با ۱۳ هزار لیره سوریه است.
منبع بیبیسی میگوید: «سلاحهایی که پیدا کردیم، مهر و پلمب شرکت تسلیحاتی ‘روساوبوروناکسپورت’ را داشتند، یعنی به یک نهاد رسمی فروخته شدهاند. اولین گزینهای که در این شرایط به ذهن میرسد، ارتش سوریه، یعنی نیروهای اسد است. همانطور که میدانیم این ارتش ارتباط نزدیکی با حزبالله سوریه دارد که خود روابط تنگاتنگی با حزبالله لبنان دارد.»

یکی از مقامهای اطلاعاتی غربی نیز معتقد است که بخش اعظم سلاحهای روسی که ارتش اسرائیل در لبنان کشف کرده، از طریق ارتش ملی سوریه به این کشور منتقل شده است. او به دلیل نداشتن مجوز رسمی برای اظهار نظر در رسانهها، به شرط ناشناس ماندن با بیبیسی صحبت کرد.
روزنامه «والاستریت ژورنال» نیز پیشتر با استناد به منابع ناشناس گزارش داده بود که بخشی از سلاحهایی که ارتش اسرائیل در جنوب لبنان کشف کرده – از جمله موشکهای «کورنت» ساخت سال ۲۰۲۰ – از انبارهای روسیه در سوریه به لبنان منتقل شدهاند. این نشریه اشاره کرده بود که پیش از این عملیات در جنوب لبنان، فرماندهی ارتش اسرائیل تصور میکرد که حزبالله تنها سلاحهای قدیمی ساخت شوروی را در اختیار دارد، اما مشخص شد که تسلیحات بهدستآمده از انبارهای سوریه، تواناییهای حزبالله را در مقابله با اسرائیل به شکل قابل توجهی افزایش داده است.

موشکهای «کورنت» یکی از موثرترین سلاحهای موجود در زرادخانه حزبالله محسوب میشوند و از آنها برای کشتن سربازان اسرائیلی استفاده شده است. بر اساس آمار اسرائیل، از ۸ اکتبر ۲۰۲۳ تا زمان امضای توافق آتشبس میان اسرائیل و حزبالله لبنان در اواخر نوامبر ۲۰۲۴، تلفات کلی ارتش اسرائیل در جبهه شمالی بیش از ۸۰ نظامی و ۴۷ غیرنظامی بوده است.
یکی از نظامیان شرکتکننده در عملیات ارتش اسرائیل در جنوب لبنان، تاکتیک حزبالله را با این مثال توضیح میدهد: «در ابتدای عملیات در جبهه شمالی، سربازان ما به عمق [جنوب لبنان] پیشروی کردند، آنها [نیروهای حزبالله] با آرپیجی شلیک کردند، نیروهای ما برای تخلیه مجروحان وارد عمل شدند، آنها دوباره شلیک کردند و این چرخه ادامه یافت تا زمانی که هلیکوپترهای جنگی وارد میدان شدند.»
به گفته او، حزبالله معمولا سعی دارد از درگیری مستقیم با ارتش اسرائیل پرهیز کند.

اتهامات مربوط به ارسال تسلیحات روسی برای حزبالله، نخستینبار در اواخر سال ۲۰۰۵ از سوی ژنرال آهارون زئیوی فرکاش، رئیس وقت اطلاعات نظامی ارتش اسرائیل، مطرح شد. او در گفتوگو با روزنامه «یدیعوت آخرونوت» اعلام کرد که نیروهای حزبالله از نارنجکاندازهای روسی و راکتهای غیرهدایتشونده ساخت شوروی استفاده میکنند. سازمان اطلاعات اسرائیل همان زمان نیز ادعا کرده بود که این سلاحها از طریق سوریه، که پیشتر آنها را از روسیه خریداری کرده بود، به دست حزبالله رسیده است.
موشکهای «کورنت» روسی از اوایل دهه ۲۰۰۰ در اختیار حزبالله قرار گرفتند. این گروه در جریان جنگ ۲۰۰۶ و درگیریهای جنوب لبنان از این سامانههای ضدتانک استفاده کرد. مسکو این اتهامات را رد کرده بود. سرگئی ایوانوف، وزیر دفاع وقت روسیه، ادعای اسرائیل درباره استفاده حزبالله از موشکهای «کورنت» روسی را «مزخرف محض» خواند. سرگئی لاوروف، وزیر خارجه روسیه نیز این اتهامات را بیاساس دانسته و تاکید کرده بود که «هر قرارداد تسلیحاتی که مطابق با قوانین بینالمللی تنظیم شود، انتقال تجهیزات را به طرف سوم ممنوع میکند». او وعده داد که مقامهای روسیه موضوع را بررسی خواهند کرد.
در سال ۲۰۱۳، حسن نصرالله، دبیرکل وقت حزبالله در گفتوگو با شبکه تلویزیونی المیادین، که به ایران نزدیک است، گفت که موشکهای «کورنت» که در آن جنگ برای انهدام تانکهای اسرائیلی استفاده شدند، از سوریه به دست این گروه رسیده بودند.
در سالهای بعد، حزبالله و حماس چندین بار دیگر از سامانههای موشکی ضدتانک علیه اهداف اسرائیلی استفاده کردند. از جمله در سال ۲۰۱۱، که شبهنظامیان فلسطینی یک موشک ضد تانک به سمت یک اتوبوس مدرسه شلیک کردند که در نتیجه آن یک نفر کشته شد. روزنامه یدیعوت آخرونوت در آن زمان گزارش داد که تلآویو یادداشت اعتراضی رسمی به مسکو ارسال کرده و خواستار تحقیق درباره نحوه دستیابی شبهنظامیان حماس به این سلاحها شده است، اما مقامهای روسیه دریافت چنین درخواستی را تایید نکردند.
نیکیتا اسماگین، کارشناس مسائل خاورمیانه میگوید تا پیش از سال ۲۰۲۴، ارتش سوریه هر از گاهی سلاحهای روسی را که در اختیار حزبالله سوریه بود، به لبنان منتقل میکرد. به گفته او «روسیه قصدی برای ارسال این سلاحها نداشت، اما نسبت به این موضوع چشمپوشی میکرد. آنها نمیتوانستند بیخبر باشند که مقداری از این سلاحها به دست دیگران میرسد، اما یا تمایلی به جلوگیری از آن نداشتند یا قادر به متوقف کردن آن نبودند». اسماگین معتقد است که این سلاحها در حجم زیادی منتقل نمیشدند و احتمالا ارتش سوریه به ابتکار خود آنها را به حزبالله میداد، در حالی که روسیه نیز اقدامی برای جلوگیری از این روند انجام نمیداد.
به گفته اسماگین، تا پیش از سال ۲۰۲۲، حساسیتهای اسرائیل برای روسیه آنقدر اهمیت داشت که این کشور نمیتوانست به صورت علنی سلاحی در اختیار حزبالله بگذارد. آنچه به دست این گروه میرسید، یا ناشی از سهلانگاری بود یا در نتیجه شرایطی که ناخواسته پیش میآمد. او میگوید: «بعدها شرایط تغییر کرد و دیگر چندان به واکنش اسرائیل توجه نشد، اما باز هم هیچ مدرکی مبنی بر اینکه روسیه مستقیما سلاحی به حزبالله داده باشد، وجود ندارد. خیلیها انتظار داشتند که روسیه چنین اقدامی کند، اما من نشانهای از آن ندیدم.»
حزبالله یکی از متحدان اصلی ارتش سوریه بود و در هماهنگی با نیروهای روسی در سوریه فعالیت میکرد، اما سال گذشته موقعیت این گروه به شدت تضعیف شد و در لبنان بر اثر حملات اسرائیل متحمل خسارات سنگینی شد. تضعیف حزبالله یکی از عوامل سقوط رژیم بشار اسد محسوب میشود.
نیکیتا اسماگین میگوید: «بخش عظیمی از تسلیحاتی که در اختیار دولت سوریه بود، اکنون نابود شده است.» پس از سقوط رژیم اسد، اسرائیل انبارهای تسلیحاتی سوریه را به شدت هدف حملات خود قرار داد. مقامهای اسرائیلی اعلام کردهاند که تا حدود ۸۰ درصد از زرادخانه سوریه را نابود کردهاند. اسماگین معتقد است که دولت جدید سوریه، حتی اگر بخواهد، امکانات بسیار محدودی برای رساندن سلاح به حزبالله دارد.



