محمد جواد ظریف مدعی شد لاوروف به دستور مسکو در مسیر شکلگیری برجام مانعتراشی کرده بود. همزمان، وزارت خارجه روسیه در بیانیهای با اشاره به پایان اعتبار قطعنامه ۲۲۳۱ شورای امنیت، اعلام کرد که برجام بهطور رسمی خاتمه یافته و همکاریهای دو کشور از این پس در چارچوب توافق راهبردی جدید ادامه خواهد یافت.
وزیر امور خارجه پیشین ایران مدعی شده است که همتای روس او، سرگئی لاوروف، از سوی مسکو مامور شده بود تا مانع از به نتیجه رسیدن «برنامه جامع اقدام مشترک» (برجام) در سال ۲۰۱۵ شود.
آقای ظریف سرگئی لاوروف، همتای روس خود در دوره وزارتش را متهم کرد که بهطور فعال در مسیر برهم زدن توافق هستهای برجام عمل کرده و سیاستی را دنبال کرده است که هدف آن جلوگیری از برقراری روابط مسالمتآمیز تهران با جهان بوده است.
اظهارات آقای ظریف، با ادعاهای پیشین آقای لاوروف مغایرت دارد. آقای لاوروف پیشتر مدعی شده بود که «مکانیسم بازگشت خودکار تحریمها» یا همان اسنپبک در دوران وزارت آقای ظریف و با توافق میان قدرتهای غربی ایجاد شده است.
آقای ظریف توضیح داد که در جریان مذاکرات منتهی به توافق برجام، جان کری، وزیر خارجه وقت آمریکا، پیشنهاد کرده بود قطعنامههای شورای امنیت هر شش ماه یکبار بهصورت موقت تعلیق شوند. بر اساس این پیشنهاد، با درخواست دو عضو شورای امنیت میتوانستند درخواست رایگیری برای پایان دادن به توافق را مطرح کنند. آقای ظریف گفت اگر چنین سازوکاری پذیرفته میشد، توافق برجام سالها پیش از بین میرفت.
به گزارش خبرگزاری دولتی ایرنا، آقای ظریف گفت: «به کری گفتم این چه پیشنهادی است که آوردهای؟ به عقل و شعور من توهین میکنی؟ گفت نه من به شعور تو توهین نمیکنم این را رفیقت لاوروف داده است.»
آقای ظریف همچنین ادعا کرد که در روز نهایی شدن توافق هستهای برجام به آقای لاوروف دستور داده شده بود که اجازه ندهد این توافق به سرانجام برسد. او مدعی شد که مسکو دو «خط قرمز» دارد: نخست آنکه «ایران نباید هیچ وقت با دنیا روابط آرام داشته باشد»، و دوم اینکه « نباید با دنیا به درگیری برسد.»
ظریف گفت: «برای همین روسیه طرفدار توافق موقت ژنو بود چون استخوان لای زخم نگه میداشت و مانع درگیری هم میشد.»
اظهارات آقای ظریف پس از سخنان روز دوشنبه آقای لاوروف مطرح شد. آقای لاوروف گفته بود که اگرچه او و ظریف سالها در زمینه توافق هستهای برجام همکاری نزدیکی داشتند، اما تصمیم نهایی درباره «مکانیسم بازگشت خودکار تحریمها» مستقیما میان محمد جواد ظریف و جان کری اتخاذ شد.
آقای لاوروف افزود که روسیه از نتیجه کار «شگفتزده» شده است و متن توافقشده را «دام حقوقی» توصیف کرد، اما گفت از آنجا که «شرکای ایرانی ما این فرمولبندی را پذیرفتند، ما دلیلی برای مخالفت نداشتیم.»
ایران و روسیه در سپتامبر تصمیم گرفتند همکاریهای اقتصادی و نظامیشان را بیشتر کنند تا در برابر تحریمهای سنگین غرب دوام بیاورند.
ایران و روسیه چند روز پیش از فعال شدن تحریمهای بینالمللی، قراردادی به ارزش ۲۵ میلیارد دلار برای ساخت نیروگاههای هستهای در جنوبشرقی ایران امضا کردند.
پیش از بازگرداندن تحریمهای خودکار در سپتامبر، چین و روسیه پیشنهاد مشترکی به سازمان ملل ارائه کردند تا از فعال شدن این مکانیسم جلوگیری شود، اما این پیشنهاد در نهایت رد شد.
بیانیه روسیه همزمان با انقضای برجام
وزارت امور خارجه روسیه روز جمعه در بیانیهای با اشاره به پایان دوره ۱۰ ساله تعیین شده در قطعنامه ۲۲۳۱ شورای امنیت سازمان ملل درباره برنامه جامع اقدام مشترک (برجام) از روز شنبه ۲۶ مهر ۱۴۰۴، تاکید کرد: در این مرحله ، تمامی مفاد قطعنامه ۲۲۳۱، از جمله محدودیتها و سازوکارهای پیشبینیشده در آن، باید خاتمه یابد. همچنین، بند مربوط به «عدم اشاعه» باید از فهرست موضوعات تحت بررسی شورای امنیت حذف شود.
این بیانیه تصریح میکند که تداوم همکاریهای روسیه و ایران در زمینههای گوناگون از این پس در چارچوب قوانین ملی روسیه و تعهدات بینالمللی انجام خواهد شد و پایه محکم این همکاری نیز پیمان مشارکت جامع راهبردی میان فدراسیون روسیه و جمهوری اسلامی ایران خواهد بود که در ژانویه ۲۰۲۵ در مسکو به امضای سران دو کشور رسید و از دوم اکتبر همان سال لازمالاجرا شد.
