مسجدالاقصی چیست و چرا به چنین نقطه‌ حساسی تبدیل شده است؟

ایتامار بن گویر، وزیر امنیت ملی راست افراطی اسرائیل، در مکان مقدس مورد مناقشه در بیت‌المقدس شرقی اشغالی دعا خوانده و یک توافق چند دهه‌ای را در یکی از حساس‌ترین مکان‌های خاورمیانه نقض کرده است.

عکس‌ها و ویدیوها نشان می‌دهند که بن گویر در محوطه مسجد الاقصی رهبری گروهی نمازگزار را بر عهده داشته است.

محوطه مسجد الاقصی/حرم شریف سومین مکان مقدس در اسلام است. این محوطه که به نام کوه معبد هم شناخته می‌شود، مقدس‌ترین مکان در یهودیت است.

مسلمانان معتقدند محوطه مسجد الاقصی مکانی است که پیامبر اسلام از آن‌جا به معراج رفته است.

وزیر اسرائیلی چندین بار از این محوطه بازدید کرده است، اما این اولین باری بود که در آنجا دعا خواند که ناقض قوانین دیرینه است مبنی بر اینکه یهودیان مجاز به بازدید هستند اما در این محوطه دعا نمی‌خوانند.

سخنگوی محمود عباس، رئیس تشکیلات فلسطینی، گفت این بازدید «از تمام خطوط قرمز عبور کرده است» و حماس آن را «تشدید تجاوزات مداوم علیه مردم فلسطین» خواند.

بازدید بن گویر همچنین با محکومیت کشورهای همسایه مواجه شد. اردن، متولی الاقصی، آن را «نقض آشکار قوانین بین‌المللی» دانست و عربستان سعودی آن را «تحرکات تحریک‌آمیز از سوی وزیر افراطی» خواند.

دفتر بنیامین نتانیاهو، نخست وزیر اسرائیل، با انتشار بیانیه‌ای اعلام کرد که هیچ تغییری در سیاست اسرائیل مبنی بر حفظ توافق موجود که فقط اجازه عبادت مسلمانان را در آنجا می‌دهد، ایجاد نشده است.

از زمان حملات حماس در ۷ اکتبر، اسرائیل دسترسی فلسطینی‌ها به مسجدالاقصی را محدود کرده است. مردان زیر ۴۵ سال و پسران نوجوان و فلسطینی‌های ساکن کرانه غربی اشغالی از دسترسی به این مکان محروم شده‌اند.

این منطقه از دیرباز محل بروز مناقشات بوده است و یکی از نقاط شروع جنگ پیشین بین اسرائیل و حماس در سال ۲۰۲۱ بود.

چرا مسجد الاقصی اینقدر مهم است؟

الاقصی در میانه بخش قدیم بیت المقدس و روی تپه‌ای قرار دارد که مسلمانان آن را با نام حرم شریف می‌شناسند.

این محوطه ۱۴ هکتاری – تقریباً به اندازه ۲۰ زمین فوتبال – در میان یهودیان با نام کوه معبد شناخته می‌شود.

مسجد الاقصی نامی است که به کل محوطه داده شده است و دو مکان مقدس مسلمانان را در خود جای داده است: قبه الصخره و مسجد الاقصی یا مسجد قبله – که در قرن هشتم میلادی ساخته شده است.

مسلمانان مسجد الاقصی را سومین مکان مقدس اسلام پس از مکه و مدینه می‌دانند.

چهره‌های مختلفی که مسلمانان آنها را پیامبر می‌دانند مانند ابراهیم، داوود، سلیمان، الیاس و عیسی مسیح در آنجا نیایش کرده‌اند.

مسلمانان معتقدند که پیامبر اسلام در شبی در سال ۶۲۰ میلادی از مکه به مسجد الاقصی و از آنجا به معراج رفته است.

همان مکان، کوه معبد، همچنین مقدس‌ترین مکان برای یهودیان است.

آنها معتقدند حضرت سلیمان اولین معبد را ۳۰۰۰ سال پیش در آنجا ساخته است. دومین معبد یهودی ساخته شده در آنجا، در سال ۷۰ پس از میلاد به دست رومیان ویران شد.

همچنین این مکان برای مسیحیان مقدس است، که معتقدند عیسی در معبد تعلیم داده و دعا کرده است.

اداره مسجد الاقصی در حال حاضر با کیست؟

در جنگ سال ۱۹۶۷ بین اسرائیل و همسایگان عربش، اسرائیل مسجد الاقصی را تصرف کرد و آن را به همراه بقیه بیت‌المقدس شرقی و بخش‌هایی را از کرانه غربی که در آن مجاورت بود، ضمیمه خود کرد.

این مناطق در آن زمان تحت کنترل مصر و اردن بود و این اقدام اسرائیل هرگز در سطح بین‌المللی به رسمیت شناخته نشد.

پادشاه اردن هاشمی متولی رسمی عبادتگاه‌های مسلمانان و مسیحیان در محوطه مسجد الاقصی است.

او اعضای سازمانی به نام وقف اسلامی را برای نظارت بر آن‌جا منصوب می‌کند.

طبق یک توافق دیرینه، غیر مسلمانان می‌توانند از محوطه مسجد الاقصی بازدید کنند، اما فقط مسلمانان مجاز به عبادت در محوطه مسجد هستند.

خاخام اعظم اسرائیل، یهودیان را از ورود به محوطه کوه معبد منع می‌کند، زیرا برای آنها به اندازه‌ای مقدس تلقی می‌شود که نباید روی آن قدم بگذارند.

قوانین دولت اسرائیل می‌گوید که مسیحیان و یهودیان فقط می‌توانند به عنوان گردشگر از این مکان دیدن کنند، آن هم فقط به مدت چهار ساعت در روز و پنج روز در هفته.

یهودیان در دیوار غربی یا دیوار ندبه، زیر کوه معبد عبادت می‌کنند – که اعتقاد بر این است که آخرین بخش باقی‌مانده از معبد سلیمان است.

مسجدالاقصی به ویژه در ماه رمضان صحنه درگیری‌های مکرر بوده است که برخی از آنها مرگبار بوده‌اند.

چه درگیری‌هایی در مسجد الاقصی رخ داده است؟

در سال ۲۰۰۰، که آریل شارون رهبر حزب اصلی اپوزیسیون اسرائیل بود، گروهی از قانونگذاران حزب راستگرای لیکود را به این محوطه برد.

او گفت: «کوه معبد در دست ماست و در دستان ما خواهد ماند، اینجا مقدس‌ترین مکان در یهودیت است و حق هر یهودی است که از کوه معبد دیدن کند.»

فلسطینی‌ها اعتراض کردند و درگیری‌های خشونت‌آمیزی رخ داد که به دومین انتفاضه فلسطینی‌ها منجر شد که بین سال‌های ۲۰۰۰ تا ۲۰۰۵ جان بیش از ۳۰۰۰ فلسطینی و حدود ۱۰۰۰ اسرائیلی را گرفت.

از دیگر درگیری‌های قابل توجه می‌توان به بحران کوه معبد مقدس در سال ۲۰۱۷ اشاره کرد که پس از نصب فلزیاب توسط اسرائیل در ورودی بدون رضایت طرف فلسطینی رخ داد؛ و درگیری‌های سال ۲۰۲۱ که با یورش اسرائیل به نمازگزاران ماه رمضان آغاز شد و آغازگر یک درگیری ۱۱ روزه بود.