کارمند افشاگر شرکت عظیم نفتی کلمبیا موارد تخریب زیست محیطی را فاش می‌کند

سرویس جهانی بی‌بی‌سی دریافته است که یک شرکت بزرگ نفتی در کشور کلمبیا به نام اکوپترول (Ecopetrol) صدها محل از جمله منابع آب و تالاب‌های دارای تنوع زیستی را با نفت آلوده کرده است.

اطلاعاتی که یکی از کارمندان سابق افشا کرده حاکی از آن است که از سال ۱۹۸۹ تا ۲۰۱۸ بیش از ۸۰۰ مورد آلودگی وجود داشته و این شرکت حدود یک پنجم آنها را گزارش نکرده است.

بی‌بی‌سی همچنین ارقامی را به دست آورده است که نشان‌ می‌دهد از آن زمان تاکنون، این شرکت صدها بار مواد نفتی وارد طبیعت کرده است.

اکوپترول می‌گوید که این اقدامات کاملا منطبق با قوانین کلمبیا بوده و رویه‌های نوینی را در زمینه پایداری محیط زیست به کار برده است.

پالایشگاه اصلی این شرکت در منطقه بارانکابرمخا در ۲۶۰ کیلومتری شمال بوگوتا پایتخت این کشور آمریکای لاتین واقع شده است.تاسیسات این شرکت شامل مجموعه عظیمی از کارخانه‌های فرآوری مواد نفتی، دودکش‌های صنعتی و مخازن ذخیره‌ مواد نفتی در منطقه‌ای به طول نزدیک به دو کیلومتر در امتداد ساحل رودخانه ماگادالنا، طولانی‌ترین رودخانه کلمبیا، واقع شده‌اند که منبع آب برای میلیون‌ها نفر است.

اعضای جامعه ماهیگیری این منطقه معتقدند که آلودگی نفتی بر شرایط زیستی حیوانات رودخانه تاثیر می‌گذارد.

این منطقه و اطراف آن محل زندگی لاک‌پشت رودخانه‌ای در معرض خطر انقراض، گاو دریایی (ماناتی) و میمون عنکبوتی است و بخشی از یک کانون غنی گونه‌های جانوری در کشوری است که از تنوع زیستی زیادی برخوردار است. تالاب‌های نزدیک این منطقه از جمله شامل یک زیستگاه حفاظت شده برای جگوارها (پلنگ آمریکایی) است.

هنگامی که بی‌بی‌سی در ژوئن گذشته از این محل بازدید کرد، خانواده‌ها با هم در آبراه‌هایی ماهیگیری می‌کردند که تعداد زیادی خطوط لوله انتقال نفت از آنها عبور می‌کردند.

یکی از ساکنان محلی گفت که هنگام پختن برخی از ماهی‌هایی که صید می‌کردند از آنها بوی تند نفت خام به مشام می‌رسید.

در برخی محل‌ها، لایه نازکی به رنگ‌های رنگین کمان روی سطح آب دیده می‌شود که نشانه مشخص آلودگی نفتی است.

هنگام حضور ما، یک ماهیگیر داخل آب شیرجه رفت و یک دسته از گیاهان را بیرون آورد که روی آنها را لایه‌ای از لجن تیره رنگ پوشانده بود.

یولی ولاسکوئز، رئیس موسسه فدپسان (Fedepesan)، که فدراسیون سازمان‌های ماهیگیری منطقه است، با اشاره به این گیاهان گفت: «این لایه شامل چربی و رسوباتی است که مستقیما از پالایشگاه اکوپترول وارد آب می‌شود.»

اکوپترول که ۸۸ درصد سهام آن متعلق به دولت کلمبیا است و در بورس نیویورک معامله می‌شود، ادعای ماهیگیران در مورد آلودگی آب را رد می‌کند.

سخنگوی این شرکت در پاسخ به سوالات بی‌بی‌سی گفت که تاسیسات آن دارای سیستم‌های کارآمد تصفیه فاضلاب و طرح‌های اضطراری موثر برای مقابله با نشت احتمالی نفت است.

آندرس اولارته، افشاگر این موضوع که داده‌های شرکت را به اشتراک گذاشته است، می‌گوید آلوده‌سازی محیط توسط این شرکت به سال‌ها قبل برمی‌گردد.

او در سال ۲۰۱۷ به اکوپترول پیوست و به عنوان مشاور مدیرعامل شروع به کار کرد. او می‌گوید که خیلی زود متوجه شد که «جایی از کار می‌لنگد.»

آقای اولارته می‌گوید که مدیران را در مورد آنچه که او داده‌های مربوط به آلودگی «وحشتناک» توصیف می‌کند به چالش کشید، اما با واکنش‌های عجیبی مواجه شد از جمله اینکه: «چرا این سؤال‌ها را می‌پرسید؟ آیا هنوز متوجه نشده‌اید که هدف این شغل چیست؟»

او در سال ۲۰۱۹ اکوپترول را ترک کرد و مقدار زیادی از داده‌های شرکت را با سازمان غیردولتی آمریکایی «آژانس تحقیقات محیط‌ زیست» و بعداً با بی‌بی‌سی به اشتراک گذاشت. بی‌بی‌سی تأیید کرده که این داده‌ها از سرورهای اکوپترول به دست آمده‌اند.

یکی ازدیتابیس‌هایی (پایگاه‌های داده) که او به اشتراک گذاشته، مربوط به ژانویه ۲۰۱۹ است و حاوی فهرستی از ۸۳۹ به اصطلاح «آثار زیست‌محیطی حل‌نشده» در سراسر کلمبیا است.

اکوپترول این اصطلاح را به مناطقی اطلاق می‌کند که نفت به طور کامل از خاک و آب پاک نمی‌شود. داده‌ها نشان می‌دهد که تا سال ۲۰۱۹، برخی از این نقاط به مدت بیش از یک دهه به این شکل آلوده مانده بودند.

آقای اولارته ادعا می‌کند که این شرکت سعی داشته برخی از این مناطق را از مقامات کلمبیا پنهان کند و به حدود یک‌پنجم از سوابقی اشاره می‌کند که با عنوان «فقط برای اکوپترول شناخته‌شده» برچسب خورده‌اند.

او می‌گوید: «در فایل اکسل دسته‌بندی‌ای وجود دارد که مشخص می‌کند کدام نقاط از نظر مقام‌ها پنهان شده و کدام نه. این نشان می‌دهد که چگونه فرآیند پنهان‌کاری از دولت انجام می‌شده است.»

بی‌بی‌سی از یکی از نقاطی که با علامت «فقط برای اکوپترول شناخته شده» در پایگاه داده مشخص شده بود و تاریخ آن ۲۰۱۷ ثبت شده بود، تصویربرداری کرده است. هفت سال بعد از ثبت، همچنان ماده‌ای غلیظ، سیاه و شبیه نفت، با موانع پلاستیکی محصورکننده، در امتداد حاشیه بخشی از یک تالاب قابل مشاهده بود.

فیلیپ بایون، که از سال ۲۰۱۷ تا ۲۰۲۳ مدیر عامل اکوپترول بود به بی‌بی‌سی گفت که او قویا اتهام وجود هرگونه سیاستی برای پنهان کردن اطلاعات در مورد آلودگی را تکذیب می‌کند.

او گفت: «من با اطمینان کامل به شما می‌گویم که هیچ سیاست و دستورالعملی وجود ندارد و نداشته است که مقرر کند که این چیزها را نمی‌توان به اشتراک گذاشت.»

آقای بایون خرابکاری را عامل بسیاری از موارد نشت‌ نفت دانسته است.

کلمبیا سابقه طولانی درگیری مسلحانه دارد که در جریان آنها، گروه‌های مسلح غیرقانونی تاسیسات نفتی را هدف قرار داده‌اند. اما در میان داده‌های به دست آمده، «سرقت» یا «حمله» تنها برای شش درصد از موارد آلودگی ذکر شده است.

او همچنین گفت که معتقد است از آن زمان «پیشرفت قابل توجهی» در حل مشکلاتی که منجر به آلودگی نفتی می‌شود به دست آمده است.

با این حال، مجموعه جداگانه‌ای از داده‌ها نشان می دهد که اکوپترول به آلوده‌سازی محیط زیست ادامه داده است.

آمارهایی که بی‌بی‌سی از نهاد ناظر محیط زیست کلمبیا، یعنی «سازمان ملی مجوزهای محیط زیستی» به دست آورده، نشان می‌دهد که شرکت اکوپترول از سال ۲۰۲۰ هر سال صدها مورد نشت نفت گزارش کرده است.

اکوپترول در پاسخ به سوالی درباره داده‌های سال ۲۰۱۹ اذعان کرده است که سوابق ۸۳۹ حادثه زیست‌محیطی را دارد، اما تکذیب می‌کند که همه این موارد به عنوان «حل نشده» طبقه‌بندی شده‌اند.

این شرکت می‌گوید ۹۵ درصد از نقاط آلوده که از سال ۲۰۱۸ به عنوان حل نشده طبقه‌بندی شده بودند، اکنون پاکسازی شده‌اند.

شرکت می گوید رسیدگی به همه موارد آلودگی تابع یک دستورکار مدیریتی است و همه آنها به نهاد ناظر بر محیط زیست گزارش می‌شود.

داده‌های سازمان ناظر بر شرایط زیست محیطی کلمبیا شامل صدها مورد نشت نفت در منطقه بارانکابرمخا یعنی محل زندگی خانم ولاسکوئز و ماهیگیرانی است که ما با آنها حرف زدیم.

این زن ماهیگیر و همکارانش تنوع زیستی در تالاب‌های منطقه متصل به رودخانه ماگدالنا را زیر نظر داشته‌اند.

او گفت که «قتل‌عامی» در میان جانوران رخ داده است. او ماه ژوئن ۲۰۲۴ گفت: «امسال، سه گاو دریایی مرده، پنج گاومیش مرده، بیش از ۱۰ کایمن (تمساح کوچک)، لاک‌پشت، کپي‌بارا (برگچه‌خوار)، پرنده و هزاران ماهی مرده پیدا کردیم.»

مشخص نیست چه چیزی باعث مرگ و میر این حیوانات شده است. پدیده آب و هوایی ال نینو و تغییرات اقلیمی ممکن است از عوامل موثر باشند.

مطالعه‌ای که دانشگاه ناتینگهام در سال ۲۰۲۲ انجام داد آلودگی – ناشی از تولید نفت و سایر منابع انرژی صنعتی و خانگی – را در کنار تغییرات اقلیمی به عنوان یکی از عوامل تخریب حوضه رودخانه ماگدالنا فهرست می‌کند.

آقای اولارته در سال ۲۰۱۹ از شرکت اکوپترول خارج شد و به منزل خانوادگی خود در نزدیکی بارانکابرمخا نقل مکان کرد.

او می‌گوید با یکی از آشنایان قدیمی تماس گرفت تا درباره فرصت‌های شغلی با او صحبت کند. اندکی بعد، می‌گوید تماس تلفنی ناشناسی دریافت کرد که در آن تهدید به مرگ شده بود.

او می‌گوید: «در این تماس متوجه شدم که آنها فکر می‌کردند که من علیه اکوپترول شکایت کرده‌ام، که اینطور نبود.»

آقای اولارته می‌گوید تهدیدهای بیشتری هم دریافت کرده، از جمله یادداشتی که آن را به بی‌بی‌سی نشان داده است. او نمی‌داند چه کسی این تهدیدها را انجام داده و هیچ مدرکی وجود ندارد که نشان دهد شرکت اکوپترول دستور این تهدیدها را داده باشد.

خانم ولاسکوئز و هفت نفر دیگر نیز به بی‌بی‌سی گفتند که پس از به چالش کشیدن اکوپترول تهدید به مرگ شده‌اند.

او گفت که یک گروه مسلح گلوله‌های هشدارآمیز به سوی خانه او شلیک کرده و با اسپری عبارت «از اینجا برو» را روی دیوار نوشتند.

اکنون محافظان مسلحی از این زن ماهیگیر محافظت می‌کنند که هزینه آن را دولت می‌پردازد اما تهدیدها همچنان ادامه دارد.

آقای بایون، مدیر عامل سابق، در پاسخ به سوالی درباره تهدیداتی که آقای اولارته مطرح کرده گفت که چنین برخوردی «کاملا غیرقابل قبول» است.

آقای بایون گفت: «من می‌خواهم کاملا تصریح کنم که هرگز، در هیچ زمانی، چنین دستوری وجود نداشته است.»

خانم ولاسکوئز و آقای اولارته هر دو می‌دانند که این خطرات واقعی است.

به گفته سازمان غیردولتی «شاهد جهانی»، کلمبیا با ۷۹ کشته در سال ۲۰۲۳ خطرناک‌ترین کشور جهان برای مدافعان محیط زیست بوده است.

کارشناسان می‌گویند این نوع قتل‌ها با درگیری مسلحانه چند دهه‌ای در کلمبیا مرتبط است؛ درگیری‌هایی که در آن نیروهای دولتی و شبه‌نظامیان متحد آن‌ها با گروه‌های شورشی چپ‌گرا جنگیده‌اند.

با وجود تلاش‌های دولت برای پایان دادن به درگیری، گروه‌های مسلح همراه با کارتل‌های مواد مخدر همچنان در بخش‌هایی از کشور فعال هستند.

متیو اسمیت، تحلیلگر حوزه نفت و روزنامه‌نگار مالی مستقر در کلمبیا، می‌گوید که او معتقد نیست که مدیران اکوپترول با تهدیدهای گروه‌‌های مسلح ارتباط داشته باشند.

اما او می‌گوید که بین گروه‌های شبه‌نظامی سابق و نهادهای امنیتی خصوصی همپوشانی «بسیار زیادی» وجود دارد.

او می‌گوید که شرکت‌های امنیتی خصوصی اغلب اعضای سابق گروه‌های شبه‌نظامی را استخدام می‌کنند و بر سر قراردادهای سودآور برای حفاظت از تأسیسات نفتی با هم رقابت دارند.

آقای اولارته برخی ایمیل‌های داخلی شرکت اکوپترول را به اشتراک گذاشته است که نشان می‌دهند در سال ۲۰۱۸، این شرکت در مجموع ۶۵ میلیون دلار به بیش از ۲۸۰۰ شرکت امنیتی خصوصی پرداخت کرده است.

آقای اسمیت می‌گوید: «همیشه احتمال نوعی ارتباط بین شرکت‌های امنیتی خصوصی، نوع افرادی که آنها استخدام می‌کنند و تمایل آنها برای حفظ قراردادشان وجود دارد.»

او می‌گوید این احتمال وجود دارد که حتی آدم‌ربایی یا قتل رهبران محلی یا مدافعان محیط زیست نیز برای «اطمینان از ادامه بی‌دردسر فعالیت‌های اکوپترول» انجام شود.

آقای بایون گفت که «متقاعد شده است که بررسی‌ها و تحقیقات لازم در زمینه روابط شرکت اکوپترول با شرکت‌های امنیتی خصوصی انجام شده است.»

اکوپترول می‌گوید این شرکت هرگز با گروه های مسلح غیرقانونی رابطه نداشته است.

این شرکت همچنین اعلام کرده که از یک فرآیند قوی راستی‌آزمایی برخوردار است و اثرات حقوق بشری فعالیت‌هایش را ارزیابی می‌کند.

بی‌بی‌سی با دیگر اعضای مدیریت سابق اکوپترول از زمان استخدام آقای اولارته تماس گرفت که همگی اتهامات موجود در این گزارش را قویا رد کردند.

آقای اولارته که اکنون در آلمان زندگی می‌کند، شکایت‌هایی را در مورد سابقه تخریب زیست محیطی توسط اکوپترول به مقامات کلمبیایی و خود شرکت ارسال کرده است اما تاکنون این شکایت‌ها نتیجه قابل توجهی نداشته است.

او همچنین تعدادی پرونده حقوقی علیه اکوپترول و مدیریت آن را در ارتباط با استخدام خود به جریان انداخته که هنوز حل و فصل نشده‌اند.

او می‌گوید: «من این اقدامات را برای دفاع از خانه، سرزمین، منطقه و مردمم انجام دادم.»

آقای بایون بر اهمیت اقتصادی و اجتماعی اکوپترول برای کلمبیا تاکید دارد.

او می‌گوید «ما یک میلیون و ۵۰۰ هزار خانواده داریم که به منابع جدید انرژی دسترسی ندارند یا با هیزم و زغال سنگ آشپزی می‌کنند. من معتقدم که ما باید به تولید پاک نفت، گاز و همه منابع انرژی تکیه کنیم تا بدون از میان بردن صنعتی که برای کلمبیایی‌ها بسیار مهم است، از دوران گذار عبور کنیم.»

و خانم ولاسکوئز همچنان مصمم است که علیرغم تهدیدها به صحبت ادامه دهد.

او گفت: «اگر ماهیگیری نکنیم، غذا برای خوردن نداریم.»

خانم ولاسکوئز می‌گوید: «اگر حرف بزنیم و گزارش بدهیم، کشته می‌شویم… و اگر گزارش ندهیم، خودمان را نابود می‌کنیم، چون این آلودگی‌های شدید، محیط زیست اطراف‌مان را از بین می‌برند.»