یک روز پس از حمله راکتی گروه افراطی حماس به گذرگاه مرزی کرم شالوم در مرز بین رفح و اسرائیل، ارتش این کشور بامداد ۱۷ اردیبهشت از صدها هزار فلسطینی پناهگرفته در رفح خواست این شهر را تخلیه کنند.
این درخواست همزمان با بنبست در دور جدید مذاکرات برای دستیابی به آتشبس در جنگ غزه صورت میگیرد که با شرکت مقامات اطلاعاتی و امنیتی آمریکا، مصر و قطر در قاهره جریان دارد.
گروه حماس از سوی آمریکا، اتحادیه اروپا و شمار دیگری از کشورهای غربی سازمانی تروریستی شناخته میشود.
سخنگوی ارتش اسرائیل روز دوشنبه از ساکنان محلههای شرقی رفح خواست به مناطق تعیینشده بروند، از همکاری و نزدیک شدن به «گروههای تروریستی» خودداری کنند و جان خود و خانواده خویش را به خطر نیندازند.
ارتش اسرائیل از ماهها قبل برای ورود به رفح، جنوبیترین بخش باریکه غزه، که به مأمنی برای صدها هزار فلسطینی آوارهشده در جنگ جاری تبدیل شده است، آماده بود؛ اما برای آغاز این عملیات، تصمیم کادر سیاسی را انتظار میکشید.
اسرائیل برای عملیات زمینی در رفح، زیر فشار سنگین جامعه جهانی، بهوِیژه از سوی متحد اصلی خود، آمریکا قرار داشت و آنتونی بلینکن، وزیر خارجه ایالات متحده، هفته گذشته در سفر به اسرائیل اظهارات بنیامین نتانیاهو، نخستوزیر، را در مورد ورود به رفح چندان جدی نگرفت.
اما آقای نتانیاهو در اوج مذاکرات روزهای اخیر برای آتشبس، بار دیگر بر لزوم عملیات ارتش برای از بین بردن آخرین گردانهای نظامی حماس تأکید کرد.
او یکشنبهشب در آیین گرامیداشت یاد قربانیان هولوکاست در موزه «ید و شم» در اورشلیم گفت اسرائیل اگر در دنیا هم تنها بماند، به تنهایی از امنیت و منافع خود دفاع خواهد کرد.
شواهد نشان میدهد اگر تا روز یکشنبه هنوز برای دستیابی به آتشبس امیدی وجود داشت، آغاز عملیات زمینی در رفح اکنون پررنگتر شده است.
اهمیت تاریخی رفح
در کتابهای مربوط به تاریخ مصر باستان، دوران آشوریها و یونان، به نام رفح اشاره شده است. در دورانهای تاریخی، رفح به عنوان بخشی از باریکه غزه، تحت حاکمیت کنعانیان مصر بود که برای حفظ حکومت خود، در طول ساحل آن، برج و باروهای دفاعی برپا کرده بودند. در دوران موسوم به «عصر برنز»، نام رفح به عنوان یک سکونتگاه مهم در مسیر جاده دریایی و عبور و مرور قوای مصر تلقی میشد.
نام رفح در دوران پادشاهی آشور به عنوان مکانی در نزدیکی غزه که مردم آن سر به شورش برداشتند، و حانون، پادشاه غزه، با زنجیر به سرزمین آشور برده شد و رفح ویران و مردمش تبعید شدند، در روایات تاریخی آمده است.
در دوران رم باستان نیز ارتش روم به فرماندهی تیتوس به رفح و غزه رسید. در دوره بیزانس، اکثریت مردم رفح مسیحی بودند اما زمان کوتاهی پس از «فتح اورشلیم» در سال ۱۰۹۹ توسط صلیبیون، آنها غزه و رفح را تصرف کردند.
در کتابهای باستانی مصر آمده که یهودیان نیز در قرون وسطی ساکن رفح بودند. از قلعه «هاتسور» یهودیان در رفح در آن روایات نام برده شده است. در دوران حکومت عثمانی بر منطقه، یهودیان اقدام به خرید زمین در رفح کردند و از خدمت در ارتش بریتانیا که بعداً قیمومیت منطقه را برعهده گرفت، معاف شدند.
وضعیت رفح در دهههای اخیر
ارتش اسرائیل در طول جنگ شش روزه سال ۱۹۶۷ بر رفح مسلط شد تا با حملات ارتش مصر از طریق صحرای سینا مقابله کند، اما از سال ۱۹۷۱ با این تصور که بازسازی رفح منجر به کاهش تنشهای امنیتی و کسب محبوبیت در میان ساکنان فلسطینی این شهر خواهد شد، اقدام به ساخت محلههای جدید در این منطقه کرد.
چرا خشم مردم غزه از گروه حماس در حال افزایش است؟
نخستین اردوگاه فلسطینیان در رفح در سال ۱۹۴۹ میلادی برپا شده بود اما اسرائیل از اوایل دهه هفتاد قرن بیستم، محلههای جدیدی مانند «محله برزیل» در جنوب و «محله تلالسطان» در شمال این شهر بنا کرد تا پناهندگان فلسطینی در منطقه را ساماندهی کند.
همزمان شمار زیادی از ساکنان رفح میتوانستند برای کار روزانه وارد شهرکهای اسرائیلی شوند. این مراودات تا پیش از حمله روز ۱۵ مهر حماس به اسرائیل همچنان ادامه داشت.
در سال ۱۹۸۲ زمانی که اسرائیل بر اساس پیمان صلح با مصر از صحرای سینا عقبنشینی کرد، رفح به دو بخش غزاتی و مصری تقسیم شد. در نتیجه، بخشی از طوایف در بخش مصری ساکن شدند و بخشی دیگر در میان موانع و سیمهای خاردار در جنوب غزه محصور ماندند.
پس از انعقاد پیمانهای سیاسی بین دولت وقت اسرائیل با سازمان آزادیبخش فلسطین در سال ۱۹۹۳ که به برپایی تشکیلات خودگردان فلسطینی منجر شد، اسرائیل تمام نوار غزه غیر از شهرکهای یهودینشین این باریکه را در اختیار یاسر عرفات، رهبر وقت «ساف» و جنبش «فتح»، گذاشت.
عرفات که امیدوار بود پنج سال پس از برپایی تشکیلات خودگردان، کشور مستقل فلسطینی تشکیل شود، خود با ورود به غزه، اسرائیل را راضی کرد تا با ساخت یک فرودگاه در حومه جنوبی رفح موافقت کند. اما این فرودگاه تنها در سالهای ۱۹۹۸ تا ۲۰۰۱ فعال بود و با تشدید انتفاضه الاقصی که اسرائیل شاخه نظامی جنبش فتح را در آن مقصر میدانست، توسط ارتش این کشور ویران شد.
در تابستان سال ۲۰۰۵، آریل شارون، نخستوزیر وقت اسرائیل، بهرغم کشمکشهای شدید سیاسی در داخل کشور، دهها هزار اسرائیلی را که در ۳۸ شهرک یهودینشین در غزه از جمله در نزدیکی سواحل مدیترانه این باریکه برپا شده بود، به داخل کشور برگرداند و شهرکها را برچید